استراحت مغز |راه های رفع خستگی مغز و ذهن را بهتر بشناسیم

همه ما گاهی احساس خستگی و گیجی می کنیم. دلیل این امر، نیاز به استراحت مغز است. گاهی بر اثر فشار های کاری، تحصیلی، خانوادگی و....، مغز به شدت تحت فشار قرار می گیرد. در حقیقت مغز به عنوان فرمانده بدن اگر دچار ضعف و افت فعالیت بشود، انواع اثرات مضر جسمی و غیر جسمی را بر افراد می گذارد. در این مقاله می خواهیم با اهمیت استراحت مغز آشنا بشویم. همچنین به معرفی راه های متنوعی برای رفع خستگی آن بپردازیم. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره آرامش ذهن کلیک کنید.  

ساختار و عملکرد مغز

مغز وظیفه انجام تمام کار ها را دارد. در واقع می‌توانیم بگوییم که مغز فرمانده تمام جنبه های بدن است و همه  فعالیت ‌های بدن را حتی در خواب، کنترل می‌کند. در ابتدا بهتر است تا با ساختار و عملکرد مغز آشنا شویم.
مغز از نظر کلی و ظاهری، حالتی اسفنجی، پر چین و چروک و خاکستری رنگ دارد. در وهله بعدی مغز به 5 قسمت تقسیم می شود که با هم در تعامل و هماهنگی هستند؛ این قسمت ها عبارتند از:

اینفوگرافیک استراحت مغز

1- مخ

بزرگ‌ ترین بخش مغز اسمش مخ است که 85 درصد وزن مغز را تشکیل می ‌دهد. وظیفه اصلی مخ، تفکر و کنترل حرکات عضلاتی ارادی انسان است. البته وظیفه استدلال کردن، نیز جزو کارهای مخ است. مخ مغز به دو بخش راست و چپ تقسیم می شود که هر کدام وظیفه کنترل فسمت مقابل بدن را دارد. برای کسب اطلاعات بیشتر مطالعه مقاله «لوب های مغز» پیشنهاد می شود.

2- مخچه

مخچه در پشت مغز و زیر مخ قرار دارد، همچنین مخچه مهم ترین عضو دوم مغز است. این عضو بسیار از مخ کوچک ‌تر است، اما بخش خیلی مهمی از مغز است که تعادل، حرکت و هماهنگی اعضای مختلف بدن را مدیریت و کنترل می‌کند. به دلیل وجود مخچه است که ما می ‌توانیم بایستیم، تعادلمان را حفظ کنیم و در جهت ‌های مختلف حرکت کنیم. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره عملکرد مخچه در بدن کلیک کنید.

3- ساقه مغز

ساقه مغز در زیر مخ و رو به رو مخچه قرار گرفته است. این بخش مغز بسیار مهم است چرا که با وجود کوچک بودن، بسیار توانمند است. یکی از کار های ساقه مغز، کنترل عضلات غیر ارادی بدن تو است. ساقه مغز مسئول تمام اتفاقات مهمی است که برای ادامه حیات در بدن تو می‌ افتد، مانند نفس کشیدن، هضم غذا و گردش خون. یکی از وضایف دیگر ساقه مغز، اتصال مغز به نخاع است.

4- هیپوتالاموس

هیپوتالاموس وظیفه مهم تنظیم دما را بر عهده دارد؛ بدین معنی که اگر بدن بیش از حد گرم شود، بدن شروع به عرق کردن می کند. همچنین اگر بدن بیش از حد سرد بشود، بدن شروع به لرزش می کند. تمامی این فعل و انفعلاتی که هیپوتالاموس مسئول آن ها است، درواقع در جهت برگرداندن دمای بدن به حالت عادی و مناسب است. برای کسب اطلاعات بیشتر از غده هیپوتالاموس کلیک کنید.

5-غده هیپوفیز

این غده بسیار مهم است؛ چرا که وظیفه آن تولید و آزاد کردن هورمون ها در بدن است. بنابراین این عضو در بلوغ و رشد بسیار مهم است. به طور کلی عملکرد این ساختار مغزی، در مدیریت سوخت و ساز بدن و کنترل میزان ترشح هورمون ها و آنزیم ها است. برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه عملکرد نیمکره های مغز کلیک کنید.  

اهمیت خواب در استراحت مغز

ذهن آرام است که می تواند ایده هایی خلاقانه و موثر را برای موفقیت در زندگی ارائه دهد. بنابراین برای داشتن سلامت و خلاقیت، بهتر است به مغز و ذهن به طور متناوب استراحت داد. خواب یکی از این راه ها است، ولی امر خواب خود می تواند در بعضی از موارد سبب آشقتگی ذهن و آسیب مغزی بشود. در ادامه با خواب و اثرات آن آشنا می شویم. برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه مقاله درمان بی خوابی را مطالعه نمایید.

عملکرد مغز حین خواب

خواب مرهمی است که بعد از یک روز طولانی فرد را آرام می‌کند و انرژی دوباره به او می ‌بخشد. چرخه‌ طبیعی خواب و بیداری بدن با 24 ساعت هماهنگ است و بخش زیادی از خوابیدن توسط ساعت درونی بدن تنظیم می ‌شود که از عناصر بیرونی مانند دما و نور خورشید سرنخ می گیرد. به هم ریختن چرخه‌ خواب عملکرد طبیعی سیستم بدن را مختل می‌کند.
یادگیری، حافظه، بنیه، سلامت عمومی و روحیه، همگی تحت تاثیر مدت و کیفیت خواب هستند. طبق نظریات علمی، یکپارچه ‌سازی حافظه، پردازش اطلاعات، رشد فیزیکی، ترمیم عضلات و بی‌ شمار پردازش دیگر حین خواب اتفاق می افتد. خواب برای تقویت سیستم ایمنی و کمک به بدن در مبارزه با انواع بیماری ها و اختلالات نیز ضروری است. خواب به بدن و مغز اجازه می‌دهد دوباره انرژی به دست آورند و طوری خود را ترمیم کنند که بسیار حیاتی است. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره اختلالات خواب کلیک کنید.

1-خواب کافی چقدر است؟

نیاز به خواب از فردی به فرد دیگر و در بین گروه ‌های سنی مختلف متفاوت است. ممکن است یک انسان به هشت ساعت خواب کامل نیاز داشته باشد در حالی ‌که شخص دیگری با میزان خواب کمتر، عملکرد طبیعی خود را می تواند انجام دهد. اما در مجموع، انجمن ملی خواب راهنمای روزانه‌ خواب را به شکل زیر تعریف کرد:

• نوزادان (11-4 ماه): 15-12 ساعت
• کودکان دبستانی (13-6 سال): 11-9 ساعت
• نوجوانان (17-14 سال): 10-8 ساعت
• جوانان (25-18 سال): 9-7 ساعت
• بزرگسالان (64-26 سال): 9-7 ساعت
• سالمندان (از 65 سال به بالا): 8-7 ساعت

2- چرا نمی توانیم بخوابیم؟

متاسفانه بسیاری از افراد، دچار مشکلاتی در فرایند خواب هستند. دقت کنید که خواب یک فرایند چندین مرحله ای است، و به یکباره رخ نمی دهد. در واقع، اکثر انسان ها در مقاطعی از زندگی دچار انواع اختلالات در به خواب رفتن و یا از خواب پریدن می‌ شوند. از جمله پیامد های احتمالی کمبود خواب می‌توان به چاقی مفرط، بیماری قلب و عروق و دیابت اشاره کرد. کمبود خواب همچنین روی قضاوت درست و تیزهوشی روانی نیز تاثیرات جدی می‌گذارند. برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه دیگر علت بی خوابی کلیک کنید.
اگر کسی بعد از گذاشتن سر روی بالین فوری خوابش می ‌برد، به طور حتم به این معنی نیست که خوشخواب است. بلکه شاید از کمبود خواب، رنج ببرد. اما در مجموع، زمان به خواب رفتن باید بین 10 تا 20 دقیقه طول بکشد.  اگر کسی فکر می کند زمان به خواب رفتن او طول می کشد (20دقیقه یا 1 ساعت)، به احتمال زیاد دچار اضطراب و آشفتگی ذهنی می ‌شود که روی کیفیت خواب تاثیر منفی خواهد داشت. در نتیجه مغز و ذهن به آرامش و استراحت نخواهند رسید. برای کسب اطلاعات در زمینه سلامت روان کلیک کنید.
به تفاوت بین میزان خوابی که فرد به آن نیاز دارد و مقدار خوابی که انسان در واقع دریافت می ‌کند، کمبود خواب گفته می ‌شود. به طور مثال، کسی که هر شب به 8 ساعت خواب نیاز دارد اما فقط 6 ساعت می خوابد، در طول هفته، حدود 14 ساعت کمبود خواب دارد. افزایش و یا کمبود خواب خطر بیماری های جسمی و روانی خاصی مانند دیابت و یا اضطراب را افزایش می دهد. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره بی خوابی شبانه کلیک کنید.

3- راه هایی برای خواب بهتر

• ساعت خواب خود را مشخص کنید.
• وقت خود را در رختخواب هدر ندهید.
• بستر خود را به دفتر کار یا پاتوق تبدیل نکنید.
• قبل از خواب چند لحظه سکوت کنید.
• پس از غروب از مصرف مواد محرک پرهیز کنید.
• قبل از خواب غذای سبک بخورید.
• دارو های خود را بررسی کنید.
• ذهن خود را به آرامش مطلق برسانید.
• کمی پیاده روی کنید.
• یک دوش گرم بگیرید.
• برنامه زمانی کار خود را بررسی کنید و در صورت لزوم، تغییر دهید.

 

استراحت مغز | ذهن چیست؟

ذهن با مغز متفاوت است، در حقیقت ذهن مجموعه ای ز توانایی های فکر است. توانایی های ذهن شامل تصور، هوشیاری و ادراک و ... است. ذهن مسئول پردازش احساس و عاطفه است و رفتار فرد را به وجود می آورد. جایگاه ذهن برای توصیف مجموعه بسیار پیچیده‌ ای از فرآیند های تعاملی شناختی مانند تحلیل کردن، مقایسه کردن، ارزش گذاری کردن، برنامه ‌ریزی کردن، به یاد آوردن، تجسم کردن و...، مورد استفاده قرار  می ‌گیرد و سیستم پیچیده ‌ای از علائم یا به عبارتی زبان انسانی زیر بنای همه این فرآیند های پیچیده است. در واقع ذهن به بخشی اشاره می کند که باعث می ‌شود ما فکر کنیم و بین علت ‌ها و معلول ‌ها تمیز بدهیم. برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه کنترل ذهن کلیک کنید.

1- ارتباط بین ذهن و مغز

همانطور که مغز قسمت های مختلفی دارد که هر کدام مسئول کاری مشخص هستند، ماهیت ذهن نیز بدین گونه است و دارای ابعاد متفاوتی است که در تعامل با هم هستند. در واقع ذهن جنبه مادی ندارد، ولی قالب و چهارچوبی است برای انجام و مدیریت مجموعه توانایی ها و مهارت های عالی شناختی و رفتاری. حتی رویاها  نیز چه در زمان خواب و چه در زمان کما، از ذهن انسان منشا می گیرند.
با توجه به این نکته که آسیب به نواحی متفاوت مغز، اثرات منفی متفاوتی را در توانایی ها و مهارت های فرد ایجاد می کند، بنابراین می توان نتیجه گرفت که رابطه مستقیمی بین شدت و موقعیت آسیب های مغزی با کیفیت انجام و مدیریت یک فرایند ذهنی برقرار است. برای اطلاع بیشتر از مشاوره تلفنی کلیک کنید.  

خستگی ذهن و مغز

با توجه به وجود ارتباط مستقیم مغز و ذهن، وقتی از پدیده خستگی صحبت می کنیم، در اغلب موارد به هر دو بعد روانی و جسمی انسان اشاره می کنیم. در تعریف خستگی می توان گفت که خستگی، احساس درونی است که طی آن فرد نمی ‌تواند بهره وری کاملی را از ذهن خود داشته باشد و البته یکی از عارضه ‌هایی است که مردم را به شدت درگیر خود می کند. خستگی می تواند به صورت فیزیکی، روانی، عاطفی و حتی معنوی رخ بدهد. برای کسب اطلاعات بیشتر از مدیتیشن کلیک کنید.

1- علل خستگی مغز

خستگی می تواند ناشی از کار بیش از حد، خواب ضعیف، رژیم غذایی ناسالم، مشکلات تیروئیدی و عدم تعادل هورمون ها، عوارض جانبی بعضی از دارو ها، اضطراب و افسردگی، احساس تجربه کمبودی خاص در زندگی و سایر موارد باشد. بنابراین علل خستگی ذهنی از جنس هر دو بعد جسمی و غیر جسمی می باشد. به همین دلیل به نوعی خستگی مغزی نیز است.
با این که مغز انسان قسمت کوچکی از وزن بدن او را تشکیل می دهد، نیاز به انرژی زیادی برای کارکردن سلول های مغزی وجود دارد. بر اساس نتایج پژوهش های علمی، با وجود اینکه مغز تنها 2% وزن بدن را تشکیل می دهد نیاز به حدود 15% برون ده قلبی برای دریافت اکسیژن و گلوکز (قند خون) دارد. بنابراین خونرسانی مغزی نقش مهمی در کارکرد بافت مغز ایفا می کند. گردش خون مغز، جریان خون در رگ های مغزی است. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره آرامش ذهن کلیک کنید.
جریان خون مغز اکسیژن و مواد غذایی مخصوصی نظیر گلوکز (نوعی قند) را به سلول های مغز می رساند و موجب عملکرد صحیح آن ها می شود. وقتی جریان خون مغز کاهش یابد اکسیژن و گلوکز کمتری در دسترس سلول های مغزی قرار می گیرد، این مسئله باعث آسیب به سلول های مغزی و ناتوانی ها و نارسایی های عصبی و حتی گاهی مرگ مغزی می شود. برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه ورزش ذهن کلیک کنید.

2- اهمیت رفع خستگی مغزی

زمانی که کسی دچار خستگی فکری می شود، توانایی انجام کار ها در او کاهش می یابد، تصمیم گیری سالم سخت تر می شود و میزان تمرکز و آرامش پایین می آید. همچنین بروز احساسات نیز با مشکل رو به رو می شود. با گذشت زمان، خستگی مغزی می تواند منجر به فرسودگی شغلی یا حتی فرسودگی کامل، مشکلات فیزیکی حاد و بیماری های مرتبط با استرس شود. در نتیجه با انجام راهکاره هایی می توان آن را رفع کرد و یا حداقل اثرات مضر ناشی از آن را کاهش داد.  

روش های رفع خستگی مغز

برای رفع خستگی مغزی(ذهنی)، راه های متنوعی است که در ادامه با تعدادی از آن ها آشنا می شویم:

1- استراحت کنید

استراحت کوتاه و یا بلند مدت فرقی نمی کند. استراحت با خستگی ذهن مبارزه می کند و به مغز نیز فرصتی برای بهسازی خود می دهد. شما می توانید این کار را حتی در شلوغ ترین روز های خودتان نیز انجام دهید؛ زمانی را برای ناهار داشته باشید و یا حدود یک ربع بدون هیچ برنامه ای برای پیاده روی و نفس کشیدن بیرون بروید. بهتر است به مغز زمان کافی را برای خواب و استراحت بدهیم. با این کار آموخته ‌هایمان را نیز تثبیت می‌ کنیم و تجربیاتی را که در طول روز داشته ‌ایم بازیابی می‌ کنیم. برای کسب اطلاعات بیشتر در این باره مطالعه مقاله «چطور ذهن خود را آزاد کنیم؟» پیشنهاد می شود.

2-تاثیر طبیعت در استراحت مغز

برنامه ریزی کنید در فواصل زمانی منظمی به تفریح بیرون از شهر بروید. طبیعت گردی کنید. جنگل، کوه، دشت، رودخانه و پدیده های طبیعی دیگر مانند آن می توان به طور شگفت آوری آرامش ذهنی شما را فراهم نماید. حتی هنگامی که به خودتان استراحت می دهید، سعی کنید از پنجره به منظره های بیرونی و طبیعی نگاه کنید. این کار می تواند به شما در تمرکز بر روی ادامه کار و حفظ کارایی ذهن و مغز در طول روز کمک کند.

3- برای استراحت مغز تصمیمات کمتری را بگیرید

ما روزانه با تعداد زیادی تصمیم گیری مواجه می شویم که در پایان روز موجب تحلیل تمام انرژی ذهنی ما می شود. یکی از راه های اجتناب از خستگی ذهنی محدود کردن تصمیم گیری ها است، با حفظ بعضی از تصمیمات اساسی و ساده و یا حتی حذف آن ها، انرژی ذهنی بیش تری برایتان باقی خواهد ماند. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره خستگی تصمیم گیری کلیک کنید.

4- بازی، تفریح و فعالیت های اجتماعی موثر در استراحت مغز

وقتی به خودمان اجازه می ‌دهیم خود انگیخته و یا خلاق باشیم، از تجربیات جدید و از بازیگوشی لذت خواهیم برد؛ که در نتیجه به شکل‌گیری ارتباطات جدید در مغز خودمان کمک کرده ‌ایم. وقتی با دیگران ارتباط برقرار کنیم، مدار های ارتباطی _ اجتماعی مغزمان به شدت تقویت خواهد شد. ز طریق ورزش‌هایی منظم، می‌توانیم به روش‌های مختلف مغز را تقویت کنیم. بهتر است که این ورزش ها هوازی نیز باشند که سبب بهسازی تنفس و گردش خون می شود. برای اطلاع بیشتر در زمینه مدیتیشن کلیک کنید.

5- آرام سازی خود برای استراحت مغز

وقتی در آرامش به درون خودمان رجوع می ‌کنیم و بر احساسات، عواطف و افکارمان متمرکز می ‌شویم، در واقع داریم در جهت کمک به مغزمان عمل می‌ کنیم. برای کسب اطلاع بیشتر از آرامش کلیک کنید.
در پایان اگر با رعایت نکات، هنوز احساس خستگی ذهنی و فکری دارید و یا اینکه این خستگی ذهنی مدت طولانی تر از 2 هفته به طول انجامیده است، لازم است از متخصصین در این زمینه کمک بگیرید. برای کسب اطلاعات روانشناسی کیلک کنید.