![منحنی فراموشی و راهکارهای آن برای انتقال مطالب به حافظه بلند مدت](http://honarehzendegi.com/resources/files/1401/01/منحنی-فراموشی/2-2.jpg)
- نویسنده : دکتر فرزاد طباطبایی
شناخت منحنی فراموشی برای یادگیری طولانی مدت ضروری است. احتمالا تا به حال برای شما هم پیش آمده که مطلبی را یاد بگیرید اما با گذشت چند ساعت یا چند روز متوجه شوید چیز زیادی از آن به خاطر ندارید این به دلیل منحنی فراموشی است. در ذهن انسان ظرفیت محدودی برای ذخیره اطلاعات وجود دارد به همین دلیل مغز اطلاعاتی که استفاده نمی شوند یا تکرار نمی شوند را به فراموشی می سپارد.گرچه ذهن ما فراموشکار است اما خوشبختانه راه حل ها و ترفندهایی وجود دارند که با کمک گرفتن از آن ها می توان با فراموشی زودهنگام جنگید. در این مقاله با ترفندهای مقابله با فراموشی آشنا خواهید شد. برای کسب آگاهی بیشتر در این زمینه از مشاوره تحصیلی راهنمایی بخواهید.
به طور خلاصه منحنی فراموشی نشان می دهد که با گذشت زمان چه مقدار از مطالب آموخته شده فراموش می شوند و چه مقدار در حافظه باقی می مانند. بر اساس این نمودار بیشترین فراموشی که چیزی در حدود 80 درصد است طی 24 ساعت اول اتفاق می افتد. وقتی ذهن ما اینقدر فراموشکار است پس چطور می توان مطالب را به خاطر سپرد و در امتحانات موفق شد؟ به وسیله مرور کارآمد و تقویت حافظه.
ابینگهوس یکی از پیشگامان مطالعه تجربی حافظه بود یعنی برای شناخت بهتر کارکرد حافظه آن را در معرض آزمایش قرار میداد. از مهم ترین ابداعات وی در زمینه روانشناسی می توان به منحنی فراموشی و وقفه در یادگیری اشاره کرد. همچنین او اولین شخصی بود که منحنی آموزش را تشریح کرد و به همگان آموزش داد.
تمام افراد با گذشت زمان مطالب آموخته شده جدید را از یاد می برند مگر این که مرور داشته باشند. در واقع می توان گفت مرور پادزهر فراموشی ست. می دانید چرا اکثر ایرانی ها سرود ملی را حفظ هستند؟ چون در زمان مدرسه هرروز صبح این سرود را تکرار کرده اند و حالا پس از سال ها قادر به فراموش کردن آن نیستند. اگر شما قصد موفقیت در آزمون های مهم مانند کنکور و آیلتس را دارید باید یک برنامه ریزی دقیق با مرورکارآمد و تقویت حافظه بلند مدت داشته باشید.
اگر اهل خلاصه نویسی نیستید می توانید سر تیتر ها و نکات هایلایت شده را مرور کنید. حتی می توانید چند تست حل کنید تا ذهن شما بیشتر با مطالب آموخته شده درگیر شود. روش خلاصه نویسی متن راهی مناسب برای جلوگیری از فراموشی است.
منحنی فراموشی
اگر حجم آموخته های ذهنی انسان را پس از یادگیری یک مبحث صد در صد در نظر بگیریم، با گذشت تنها 20 دقیقه فقط 58 درصد آموخته ها در ذهن می ماند و به همین منوال حجم آموخته های باقی مانده در حافظه پس از یک ساعت به 44 درصد، پس از یک روز به 33 درصد و پس از سه هفته به 21 درصد می رسد.به طور خلاصه منحنی فراموشی نشان می دهد که با گذشت زمان چه مقدار از مطالب آموخته شده فراموش می شوند و چه مقدار در حافظه باقی می مانند. بر اساس این نمودار بیشترین فراموشی که چیزی در حدود 80 درصد است طی 24 ساعت اول اتفاق می افتد. وقتی ذهن ما اینقدر فراموشکار است پس چطور می توان مطالب را به خاطر سپرد و در امتحانات موفق شد؟ به وسیله مرور کارآمد و تقویت حافظه.
1-کاشف منحنی فراموشی
حدود صد سال پیش یک دانشمند و روانشناس آلمانی به نام هرمان ابینگهوس تحقیقات خودش را روی مبحث حافظه آغاز کرد.در سال 1885 هرمان ابینگهوس روند فراموشی اطلاعات در طی زمان را به وسیله منحنی فراموشی نشان داد. منحنی فراموشی ارتباط بین گذر زمان و فراموشی آموخته ها را نشان می دهد. این منحنی تشریح می کند که چگونه با گذشت زمانی کوتاه مثلا یک روز حجم زیادی از مطالب آموخته شده از ذهن پاک می شوند.ابینگهوس یکی از پیشگامان مطالعه تجربی حافظه بود یعنی برای شناخت بهتر کارکرد حافظه آن را در معرض آزمایش قرار میداد. از مهم ترین ابداعات وی در زمینه روانشناسی می توان به منحنی فراموشی و وقفه در یادگیری اشاره کرد. همچنین او اولین شخصی بود که منحنی آموزش را تشریح کرد و به همگان آموزش داد.
2-آزمایش ابینگهوس
فکر می کنید اگر طی یک آزمایش به شما 10 کلمه بی معنا بدهند، تا چه زمانی می توانید آن ها را در حافظه خود نگه دارید؟ جالب است بدانید که هرمان ابینگهوس این آزمایش را روی خودش انجام داد و بر اساس نتایج این آزمایش به کشف منحنی فراموشی رسید. وی ابتدا ده هجای سه حرفی بی معنی را به خاطر سپرد سپس توانایی حافظه خود را در نگهداری این معلومات به آزمایش گذاشت. این آزمایش های حافظه از فاصله 20 دقیقه تا 31 روز انجام شدند و یافته های حاصل از آن ها منحنی فراموشی نام گرفت. برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه اختلالات حافظه کلیک کنید.![منحنی فراموشی](http://honarehzendegi.com/resources/files/1401/01/منحنی-فراموشی/3-2.jpg)
مرور کارآمد راه مقابله با منحنی فراموشی
اگر می خواهید یک برنامه درسی منظم بر اساس منحنی فراموشی تهیه کنید قدم اول این است که منحنی فراموشی را به طور کامل درک کرده و بشناسید. پس از آن کافی است مرور های کارآمد را در برنامه خود قرار دهید. بهترین زمان برای مرور به خود شما بستگی دارد. برخی از افراد دوست دارند مرور دروس گذشته را اول صبح انجام دهند و برخی دیگر ترجیح می دهند شب ها به مرور بپردازند.تمام افراد با گذشت زمان مطالب آموخته شده جدید را از یاد می برند مگر این که مرور داشته باشند. در واقع می توان گفت مرور پادزهر فراموشی ست. می دانید چرا اکثر ایرانی ها سرود ملی را حفظ هستند؟ چون در زمان مدرسه هرروز صبح این سرود را تکرار کرده اند و حالا پس از سال ها قادر به فراموش کردن آن نیستند. اگر شما قصد موفقیت در آزمون های مهم مانند کنکور و آیلتس را دارید باید یک برنامه ریزی دقیق با مرورکارآمد و تقویت حافظه بلند مدت داشته باشید.
نکاتی برای مرور کارآمد
- مرور به معنای دوباره خوانی نیست.
- مرور برعکس یادگیری یک فرایند سریع است این یعنی مرور یک درس نباید بیش از 20 دقیقه طول بکشد.
- مرور مطالب را از حافظه کوتاه مدت به حافظه بلندمدت انتقال می دهد و آموخته هارا در ذهن تثبیت می کند.
- اگر شما مطلبی را 5 بار در فواصل روزانه، هفتگی، ماهیانه و سالانه مرور کنید دیگر هرگز آن را از یاد نخواهید برد.
- مرور مطالب به طبقه بندی اطلاعات در ذهن کمک می کند و به فهم عمیق تر آن نیز منجر می شود. ( برای آشنایی با مراحل یادگیری کلیک کنید)
برنامه ریزی درسی بر اساس منحنی فراموشی
بی شک می توان گفت بهترین برنامه ریزی ها، آن هایی هستند که بر مبنای اصول علم روانشناسی تدوین شده اند. اگر شما قصد برنامه ریزی درسی برای خودتان و یا شاگردانتان را دارید باید به منحنی فراموشی توجه کرده و مرور های مرتب را در برنامه درسی خود قرار دهید. البته به این نکته هم توجه داشته باشید که مرور به معنای یادگیری دوباره نیست، زمان مرور هر مبحث باید چیزی بین 10 تا 20 دقیقه باشد که صرف خواندن نکات مهم و یا خلاصه نویسی ها می شود. برای آشنایی با روش صحیح درس خواندن کلیک کنید.1-منحنی فراموشی | مرور اول
مرور اول پس از یادگیری باید 20 دقیقه بعد انجام شود. یعنی اگر مبحثی را مطالعه کردید بهتر است پس از 20 دقیقه استراحت به یک مرور کوتاه بپردازید، سپس می توانید مبحث جدیدی را شروع کنید. مرور شما نباید طولانی باشد، حتی اگر حس کردید هیچ چیز یادتان نمانده دوباره از اول مشغول خواندن نشوید چرا که این کار وقت شما را می گیرد. اگر خلاصه نویسی انجام داده اید یک بار با دقت خلاصه خود را بخوانید. روش یادداشت برداری کرنل بسیار ساده و موثر است.اگر اهل خلاصه نویسی نیستید می توانید سر تیتر ها و نکات هایلایت شده را مرور کنید. حتی می توانید چند تست حل کنید تا ذهن شما بیشتر با مطالب آموخته شده درگیر شود. روش خلاصه نویسی متن راهی مناسب برای جلوگیری از فراموشی است.
2-مرور 24 ساعت بعد
مرور دوم باید با فاصله 24 ساعت پس از یادگیری انجام شود. البته لازم نیست سر ساعات گذشته از یادگیری وسواس به خرج دهید همین که روز بعد مطالب را مرور کنید کفایت می کند. شما می توانید ساعاتی از صبح یا ساعاتی از شب را به مرور مطالبی که دیروز یاد گرفته اید اختصاص دهید. بهترین روش برای مرور روز بعد روش تدریس است. تصور کنید قرار است تمام مطالب یک درس را طی 15 دقیقه به فرد دیگری آموزش دهید. می توانید جلوی آینه بایستید و خودتان را در حال مدیریت کلاس و تدریس کردن ببینید.3-مرور هفته بعد
یک هفته تا 10 روز پس از مطالعه مرور سوم باید انجام شود. مرور سوم را به دو روش می توانید انجام دهید.روش تدریس که این روش هم در مرور دوم و هم در مرور سوم هم کارآمد است. زمانی که شما بتوانید با تسلط کامل یک درس را برای خودتان توضیح دهید می توانید بگویید که به طور کامل آن را یاد گرفته اید. روش کنکوری که تست های فصلی که هفته پیش مطالعه کردید را جلوی خود بگذارید و حل کنید. اگر هییچ کدام را هم بلد نبودید نگران نباشید تنها کاری که برای موفقیت در کنکور باید بکنید این است که پاسخنامه تشریحی را بخوانید تا نکات مهم یادتان بیاید.4-مرور ماهانه
اگر فقط برای امتحان ترم درس می خوانید لازم نیست هر ماه مرور داشته باشید. اما اگر می خواهید برای طولانی مدت مطلبی را به یاد بسپارید و در ذهن خود تثبیت کنید باید به مرور ماهیانه بپردازید. مرور ماهیانه باید در فاصله یک ماهه و سه ماهه صورت گیرد. بهترین روش برای مرور ماهیانه خواندن مطالب مهم کتاب درسی یا درسنامه است.5-آیا این روش امکان پذیر است؟
در نگاه اول شاید گمان کنید که مرور روزانه، هفتگی و ماهیانه زمان زیادی را از شما می گیرد و باعث می شوید که نتوانید به همه دروس خود برسید اما تجربه افرادی که این روش را امتحان کرده اند چیز دیگری می گوید. یک مشاور تحصیلی مطرح در ایران می گوید: شما برای رتبه شدن در آزمونی مانند کنکور و موفقیت تحصیلی باید 8 بار کتب درسی خود را بخوانید این کار برای همه امکان پذیر نیست اما می توانید میان بر بزنید و مرور های مرتب این روش را اجرا کنید.تکنیک های تقویت حافظه
احتمالا تا به اینجای کار متوجه شدید که ذهن انسان بسیار فراموشکار است. علاوه بر این عواملی مانند بالا رفتن سن، خستگی، استرس، اعتیاد، تداخل مطالب، انباشت مطالب و بیماری می تواند روی حافظه انسان تاثیر منفی بگذارد و باعث فراموشی مضاعف شود. اما با وجود همه این ها تکنیک هایی وجود دارد که به کمک آن ها می توان قدرت حافظه را بالا برده و از فراموشی جلوگیری کرد. در ادامه به معرفی برخی از این تکنیک ها می پردازیم:1-یک لقمه کوچک از مطالب بردارید
زمانی که در یک مدت کوتاه حجم زیادی از مطالب دسته بندی نشده را یاد می گیرید فرایند فراموشی سریعتر اتفاق می افتد. آیا می دانید دلیل این امر چیست؟ دلیل این امر یادگیری ناقص مطالب می باشد. اگر ذهن را مثل یک کامپیوتر در نظر بگیریم متوجه خواهیم شد وقتی داده های ورودی نامفهوم باشند پردازش با مشکل رو به رو می شود و نتیجه رضایت بخش نیست. برای حل این مشکل و مقابله با اثر منحنی فراموشی می توانید از یادگیری توزیعی بهره ببرید.برای آگاهی بیشتر در زمینه روش های صحیح مطالعه کلیک کنید.2-یادگیری توزیعی
یادگیری توزیعی یک تکنیک موثر برای کاهش اثر فراموشی است. همین طور که از نام این نوع یادگیری پیداست بر اصل توزیع و تقسیم بندی تکیه دارد. برای استفاده از روش یادگیری توزیعی کافی است مطالب مورد نظر را به بخش های کوچکتر تقسیم بندی کرده و بخوانید. بدین ترتیب می توانید بخش های مطالعاتی کوتاه تر اما با کیفیت تری را سپری کنید. مثلا یک فصل درسی طولانی را به سه قسمت مجزا تقسیم کرده و در 3 پارت 45 دقیقه ای درس بخوانید. بهترین ساعت مطالعه برای کنکور را انتخاب کنید.![منحنی فراموشی](http://honarehzendegi.com/resources/files/1401/01/منحنی-فراموشی/1-2.jpg)