- نویسنده : دکتر فرزاد طباطبایی
احساس تعجب و بهت از جمله احساساتی است که بسیاری از افراد نمیدانند در زمان مواجهه با آن چه برخوردی داشته باشند. هر کسی بر اساس تجربه، شناخت و مهارتهای خود به نحوه متفاوتی با احساساتش مواجه میشود. ممکن است فرد در برابر یک رویداد خوشایند و یا ناخوشایند، احساس تعجب و بهت را تجربه کند. بنابراین با توجه به فرایندهای شناختیاش، مثبت یا منفی بودن رویداد را تشخیص داده و متعاقب آن احساسات دیگری چون خوشحالی یا غم، ترس یا امنیت، خشم یا شگفتی و... را تجربه میکند. شناخت احساس تعجب به شما کمک میکند در زمان مواجهه با آن بهترین رفتار را داشته باشید. برای کسب اطلاعات بیشتر از احساسات کلیک کنید.
احساس تعجب و بهت
احساس بهت و تعجب که به آن غافلگیری نیز گفته می شود، جزء احساسات پایه ای است که در تمام انسان ها وجود دارد و باعث بروز دیگر احساسات پیچیده می شود. تعجب حسی است که وقتی از چیزی شوکه یا متحیر می شوید تجربه می کنید. وقتی احساس شگفتی می کنید، نمی توانید چیزی را که می بینید یا می شنوید باور کنید. متحیر کردن کسی به معنای شوکه کردن، غافلگیری و به حیرت درآوردن اوست. شگفتی احساسی است که توسط چیزهای واقعاً غیرعادی و شگفت انگیز ایجاد می شود. یک شعبده باز که دور آتش پرنده پرتاب می کند می تواند شگفتی ایجاد کند. کودکی که هزاران رقم پی را می خواند شگفتی ایجاد می کند. والدین از تولد فرزندان خود احساس شگفتی می کنند. این احساس قوی ناشی از اتفاقات باورنکردنی است. هیچ کس در مورد چیزهای متوسط و خسته کننده احساس شگفتی نمی کند.
مثلا ممکن است فرد بعد از تجربه احساس ترس (یک احساس پایه) دچار حس شرمندگی شود. احساس تعجب زمانی به وجود می آید که اتفاقی دور از انتظار پیش آید. غافلگیری و تعجب باعث بروز رفتارها و حالت هایی در چهره می شود و بر اعمال تاثیر زیادی می گذارد. احساس تعجب با خود احساساتی مثل حیرت، شگفتی و خشم را در بردارد. این احساس در سه حالت، تعجب مثبت، تعجب منفی و تعجب خنثی ممکن است رخ دهد.
اینفوگرافیک احساس تعجب
شناخت ظرفیت های خوب و بد تعجب و بهت زدگی
در حالی که غافلگیری و احساس بهت و تعجب یک احساس رایج در زندگی روزمره است، برخی از ویژگی های اساسی آن هنوز نامشخص است. برای مثال تعجب چه حسی دارد، مثبت است یا منفی؟ ادبیات عاطفی در مورد ظرفیت تجربی غافلگیری تا حدودی نامشخص است. غافلگیری به عنوان یک حالت پیش از عاطفه، یا به عنوان یک احساس که می تواند هم مثبت و هم منفی باشد، بسته به مساعدت رویداد غافلگیرکننده، به تصویر کشیده شده است. بر اساس کار اخیر بر روی سازگاری شناختی و مطالعات عصبشناسی/روانی فیزیولوژیکی در مورد غافلگیری، این امکان را بررسی شده است که غافلگیری ممکن است یک احساس منفی (خفیف) در مطالعه یادآوری زندگینامهای، رویدادهای غیرمنتظره و غافلگیرکننده و در دو مطالعه روی صورت و چهره باشد. مطالعات نشان می دهد که تجربه غافلگیری و درک غافلگیری در دیگران ممکن است در ابتدا منفی باشد. علاوه بر این، نشان داده شده است که چگونه ویژگیهای زبانی شگفتی و پویایی زمانی ممکن است به سردرگمی قبلی در مورد ظرفیت درک آن کمک کرده باشد.
غافلگیری ارتباط نزدیکی با ایده عمل، مطابق با مجموعه ای از قوانین دارد. وقتی قواعد واقعیتی که رویدادهای زندگی روزمره را به وجود میآورند از انتظارات معمول و رایج جدا میشوند، غافلگیری نتیجه میشود. غافلگیری نشان دهنده تفاوت بین انتظارات و واقعیت، شکاف بین فرضیات و انتظارات ما در مورد رویدادهای دنیوی و روشی است که آن رویدادها در واقع رخ می دهند. این شکاف را میتوان پایه مهمی دانست که یافتههای جدید بر آن استوار است، زیرا شگفتیها میتوانند افراد را از نادانی خود آگاه کنند. اقرار به جهل نیز به نوبه خود می تواند به معنای دریچه ای به سوی دانش جدید باشد.
انواع تعجب و بهت زدگی
چنانچه ذکر آن رفت غافلگیری یک حالت ذهنی و فیزیولوژیکی مختصر است، یک واکنش مبهوت کننده که توسط حیوانات و انسان ها در نتیجه یک رویداد غیرمنتظره تجربه می شود. سورپرایز می تواند هر ظرفیتی داشته باشد. یعنی می تواند خنثی/متوسط، خوشایند، ناخوشایند، مثبت یا منفی باشد. غافلگیری می تواند در سطوح مختلفی از شدت رخ دهد، از بسیار غافلگیرکننده، که ممکن است واکنش جنگ یا گریز را القا کند، یا غافلگیری اندک که واکنش شدید کمتری به محرک ها ایجاد می کند. بهت و تعجب چنند نوع دارد که به شرح زیر هستند:
1. تعجب منفی
زمانی که حادثۀ ناخوشایندی به طور غیره منتظره اتفاق میافتد دچار تعجب و غافلگیری منفی میشوید. فرض کنید در هنگام رانندگی صدای فریاد بلندی را بشنوید. یا سقوط چیزی یا کسی را از ارتفاع مشاهده کنید. تعجب منفی میتواند حتی بهت زدگی، دلهره و احساساتی از این دست را در پی داشته باشد.
2. تعجب مثبت
تعجب مثبت زمانی اتفاق میافتد که در مورد موضوع خوشایندی دچار غافلگیری و بهت زدگی میشوید. مثلا دوستانتان بدون اطلاع شما برایتان جشن تولد گرفته و شما پس از فهمید آن احساس تعجب میکنید که ممکن است همراه با حس خوشحالی و لبخند باشد. در مثالی دیگر مردی که خبر بارداری همسرش را میشنود نمونه ای دیگر از احساس تعجب مثبت است. تحقیقات نشان داده بیشتر افراد علاقه دارند به صورت خوشایندی غافلگیر شوند و حتی یادگیری در این زمان بهتر رخ میدهد. برای اطلاع از روشهای تقویت احساسات مثبت کلیک کنید.
3. احساس تعجب | تعجب خنثی
این نوع تعجب در واکنش به خبر یا موضوعاتی است که انتظار رخداد آنها را ندارید، اما در عین حال نه شما را خوشحال و نه ناراحت میکند. شنیدن خبر ازدواج دو بازیگر را میتوان در این مورد مثال زد.
حالت های چهره در هنگام بروز تعجب و بهت زدگی
اغلب افراد زمانی که تعجب میکنند ابروهای خود را بالا میدهند. ممکن است در هنگام تعجب خطوط افقی در پیشانیتان ظاهر شود. بهت زدگی باعث میشود که به طور ناخودآگاه چشمانتان گشاد شده و دهانتان به صورت عمودی باز شود. البته با توجه به شدت غافلگیری و تعجب ممکن است دهان فرد کامل باز نشود و فک او فقط کمی به سمت پایین کشیده شود.
غافلگیری و تعجب باعث بروز رفتارهای دفاعی میشود. بدن فرد به هنگام مواجهه با اتفاقی غیر منتظره از خود آدرنالین ترشح میکند. به همین دلیل ممکن است فرد در هنگام مواجهه با یک موقعیت غافلگیر کننده پاسخهای فیزیکی متفاوتی از خود بروز دهد. مانند پریدن، جیغ زدن، فریاد زدن و یا بریده بریده نفس کشیدن. در برخی مواقع افراد از شدت غافلگیری و تعجب برای چند دقیقه نمیتوانند صحبت کنند. زنان معمولا احساس تعجب را بیشتر بروز میدهند.
احساس تعجب | چه واکنشی باید در مقابل بهت و تعجب داشت؟
از آن جا که بهت و تعجب در زمانی اتفاق میافتند که اصلا انتظارش را ندارید، بابت رفتارتان در آن زمان نیز کنترل کمتری خواهید داشت. در بسیاری از این موقعیتها افراد توان کنترل احساسات خود را نداشته و اقداماتی از روی هیجان انجام میدهند. برای اطلاع بیشتر از کنترل احساسات کلیک کنید.
روانشناسان بر این اساس آموزش مهارتهای زندگی را برای هر فردی لازم میدانند. از جمله این مهارتها میتوان به حل مسئله، کنترل خشم، کنترل احساسات و... اشاره کرد. شما میتوانید با شرکت در جلسات مشاوره روانشناسی به بهترین نحو این مهارتها را کسب نمایید. برای کسب اطلاعات بیشتر از مهارتهای حل مسئله و کنترل خشم کلیک کنید.
تاثیر خدمات روانشناسی بر کنترل هیجانات
بسیار پیش آمده افراد که در هنگام مواجه با هیجانات و احساسات نمیتوانند خود را کنترل کنند و واکنشهای نامناسبی نشان میدهند. به همین دلیل لازم است که مدیریت هیجانات خود را یاد بگیرید تا با یک اتفاق غیر منتظره، تصمیمهای اشتباه نگیرید. روانشناس به شما کمک میکند تا احساسات و عواطف خود را بشناسید و مهارتهای برخورد با آنها را نیز بیاموزید. متخصصان مرکز مشاوره حامی هنر زندگی در خدمت شما هستند تا در این زمینه یاریتان کنند.