پدر روانشناسی ایران | آشنایی با پرفسور سعید شاملو و دستاوردهای ایشان

پدر روانشناسی ایران پرفسور سعید شاملو را بیشتر بشناسید. ایران در زمینه ی روانشناسی همانند سایر عرصه  های علمی رشد تاریخی خاص خود را داشته است که در این رشد و پیشرفت افرادی صاحب نظر و اثر تاثیر بسزایی داشته اند از جمله جناب دکتر سعید شاملو  و محمود ایروانی ک در این راه تلاش شایان توجهی داشته اند. با این مقاله همراه باشید تا پیشگامان عرصه ی روانشناسی تجربی و بالینی کشور خود را بهتر بشناسید.  

تاریخچه روانشناسی در ایران

روانشناسی ایران از دهه 1340 به بعد به رغم رونق و شکوهی که در آغاز شاهد آن بوده ایم تا اوایل دهه ی 1340 فعالیت چشمگیری را به خود ندید. این علم یا به عنوان بخشی از برنامه های رشته ی فلسفه و علوم تربیتی یا به صورت بخشی هایی از دوره های تربیت معلم تدریس می شد. دهه ی 1340 را باید دهه ی گسترش سازمانی روانشناسی در ایران دانست چرا که در طی این ده سال بود که دوره ی لیسانس روانشناسی نخست در دانشگاه تهران و پس از آن در دیگر دانشگاه های ایران تاسیس گردید.
در دانشگاه تهران دوره ی فوق لیسانس روانشناسی به وجود آمد و موسسه روانشناسی بنیانگذاری شد. برخی از این تحولات یاد شده حاصل کوشش های بی شائبه ی دکتر محمود صناعی بود که در همان دوره پا به صحنه روانشناسی ایران گذارده بود. اما در سال 1344 بود که فردی به نام سعید شاملو مشهور شد که بعدها او را بنیانگذار روانشناسی بالینی ایران نامیدند. اولینه کلینیک مرکز مشاوره و راهنمایی در دانشگاه تهران به دست دکترسعید شاملو تاسیس شد و بعدها به تدریج چنین مراکزی در دیگر دانشگاه ها نیز تاسیس شد. برای آشنایی با روانشناسان معروف ایران و جهان کلیک کنید.
با گسترش دوره های روانشناسی در دانشگاه های کشور کوشش های فراوانی در زمینه ی تالیف و ترجمه ی کتب درسی در این رشته به عمل آمد. از آن جمله اصول روانشناسی عمومی سال 1348 تالیف دکتر سیروس عظیمی و ... به هرحال نقطه ی مرکزی چنین تحولاتی کسی نبود جز پدر روانشناسی ایران یعنی سعید شاملو!  

معرفی سعید شاملو پدر روانشناس بالینی ایران

سعید شاملو بنیانگذار روانشناسی بالینی ایران در سال 1308 در شهر ملایر چشم به جهان گشود. پس از طی دوره دبستان و دبیرستان برای ادامه ی تحصیل خود به کشور آمریکا رفت. در آن جا در دانشگاه جورج واشنگتن، دانشگاه ایالتی واشنگتن و دانشگاه ایلی نویز موفق به دریافت درجات کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری در روانشناسی بالینی و فوق دکتری در روان درمانی شد. سپس در آمریکا دوسال به سمت استادیاری به تدریس پرداخت و در بخش روانپزشکی بیمارستان ایلی نویز به عنوان روانشناس بالینی بخش، به فعالیت پرداخت. در این رابطه مطالعه مقاله روانشناسی سلامت کلیک کنید.

1-روحیه طنزپردازی پرفسور سعید شاملو

دکترشاملو معروف به این بود که در کارش بسیار جدی و سخت کوش است اما چیزی که بسیار کم به آن اشاره شده است روحیه طنزپرداز ایشان بود! گاهی در کلاس درس با وجود سن و سالی که داشتند در حین تدریس با دانشجویان خود شوخی می کردند و جوک نیز تعریف می کردند. دیگر دانشجوی او این گونه اذعان می دارد که استاد بسیار فرد جدی و منضبطی بودند. یک بار دانشجویان از او خواسته اند که به همراه یکدیگر عکسی یادگاری داشته باشند. در خرداد سال 1376 بود و هوا بسیار بهاری و فضای دانشگاه شهید بهشتی هم بسیار سبز و خوش آب و هوا.
به پیشنهاد دانشجویان تمایل داشتیم که در خارج از اتاق استاد ودر حیاط با استاد عکسی داشته باشیم. درست لحظه ای که همگی آماده ی گرفتن عکس بودیم یکی از همراهان بیمار که مریضش بستری بود نامه ای از بیمارستان برای دکترشاملو آورد که نیاز به امضای استاد داشت و بعد نیز باید برای ایشان یک معرفی نامه می نوشت. تصور می کردیم استاد بگوید حالا یک عکس چند دقیقه ای می گیرم و می آیم!
اما استاد در کمال تعجب به دانشجویان گفتند که منتظر باشند تا کار این خانم را انجام دهد و سپس برای عکس گرفتن مراجعت کند. در حالی که تصور دانشجویان بر این بود که این تنها یک عکس دودقیقه ای بود! این موضوع برای دانشجویان بسیار جالب و آموزنده بود زیرا عکس گرفتن جنبه ی کاری نداشت ولی کار آن مراجع جزء وظایف کاری استاد بود و استاد نیز کم کاری نکرد.

2-حافظه خوب پدر روانشناسی ایران

دانشجوی دیگری می گوید که سال 1383 در تابستان همایشی بین المللی در زمینه ی روانشناسی بالینی در دانشگاه علوم پزشکی تهران جنب بیمارستان میلاد برگزار شده بود و استاد شاملو هم رئیس این همایش بود. دانشجوی مورد نظر می گوید که سال ها بود استاد را ندیده بودم حداقل از سال 1376 به بعد. در بیرون از همایش و در سالن دانشگاه بالاخره استاد را دیدم.
با توجه به بیماری و کهولت سن استاد شاملو با خودم گفتم استاد که مرا دیگر به یاد نمی آورد و بهتر است خودم را معرفی کنم که چه کسی هستم و چه سالی با ایشان درس داشتم. رسیدم به استاد وسلام کردم او را بوسیدم و تا آمدم خودم را معرفی کنم برخلاف انتظارم استاد مرا شناخت و گفت خیلی بی معرفتی نباید یه سری به من بزنی؟! دوباره او را بغل کردم و بوسیدم و از ایشان عذرخواهی کردم. از نظر من استاد شاملو نمونه ی یک انسان کامل و به قول مازلویی ها خودشکوفا بود.

3-مرگ و پایان زندگی پروفسور شاملو

پس از برگزاری دومین کنگره ی بین المللی روان درمانی در شرق، تعهد علمی و حساسیت پروفسور شاملو به مسائل حرفه ای وی را که سال ها از بیماری قلبی رنج می برد و برای او حیاتی بود که از فعالیت های همراه به استرس دوری گزیند را برای چندمین بار روانه ی بیمارستان کرد اما تن خسته و رنجور این مرد بزرگ که هفته ها بی خوابی شبانه و فشار روانی را تحمل کرده بود این بار توان مقابله با بیماری را نداشت. دکتر شاملو یک هفته پس از برگزاری این کنگره ی بین المللی دچار حمله ی قلبی شد.
بلافاصله پس از ترخیص از بیمارستان و باوجود تاکید وتوصیه ی پزشک معالجش مبنی بر استراحت به دانشگاه مراجعه کرد تا به امور جاری گروه،  دانشجویان و انجمن روانشناسی ایران رسیدگی کند. چند روز پس از مراجعت به دانشگاه بود که بار دیگر دچار سکته قلبی شد و از آن پس دیگر در بیمارستان بستری بود تا سرانجام در صبحگاه دهم دی ماه سال 1383 دار فانی را وداع گفت. روز یازدهم دی ماه بودکه دانشجویان پرفسور شاملو که بسیاری از آن ها خود به کسوت استادی درآمده بودند با پدر روانشناس بالینی ایران یعنی سعید شاملو وداع گفته و ایشان را تا قطعه ی هنرمندان بهشت زهرا بدرقه نمودند.

4-دیدگاه جهان نسبت به پرفسور سعید شاملو

هنوز در سراسر جهان نام سعید شاملو می درخشد. پزشکی که عطش سیری ناپذیری نسبت به علم داشت عطشی که او را موفق به کسب تمام مدارج علمی از کارشناسی تا فوق دکتری و درنهایت فعالیت در بخش روانپزشکی بیمارستان ایلی نوی رساند. دکتر شاملو می خواست تا با کسب علم و انتقال آن به وطن خویش کاری بزرگ در راستای رشد علم روانشناسی ایران انجام دهد. اهداف پروفسور شاملو همه برای رشد و اعتلای علم روانشناسی و پرورش متخصصان مربوط به این علم بود.
به همین دلیل بود که مرکز بین المللی شرح حال نویسی IBC در کمبریج انگلستان عنوان مرد 2004 را به وی که دستاوردها و پیشگامی هایش در جامعه ی بین الملل چشمگیر و برجسته بود اهدا نمودو شخصیتی که نظرات بسیار والایی درباره ی علم روانشناسی داشت.  

زندگی حرفه ای پروفسور سعید شاملو

سعید شاملو پس از بازگشت به ایران، از سال 1340 تا 1342 در دانشکده شهید بهشتی دانشگاه ملی ایران به تدریس و تحقیق و فعالیت بالینی پرداخت. از سال 1342 تا 1373 در دانشگاه تهران، سپس دانشگاه علوم پزشکی تهران با سمت های استادیاری، دانشیاری، استادی به تدریس و تحقیق و ارائه خدمات بالینی اشتغال داشت. در سال 1373 گروه روانشناسی دانشگاه علوم بهزیستی و توان بخشی را تاسیس کرد و از آن سال استادی و مدیریت همان گروه را برعهده داشت. در این رابطه مطالعه مقاله تفاوت روانشناسی بالینی و عمومی پیشنهاد می شود.
پرفسور سعید شاملو بانی تجدید حیات انجمن روانشناسی ایران است و در دوره های اول، دوم و پنجم ریاست هیات مدیره انجمن را نیز برعهده داشت. شاملو همچنین از پیشگامان طراحی سازمان نظام روانشناسی بود. پروفسور سعید شاملو از سوی مرکز بین المللی شرح حال نویسی IBC در کمبریج انگلستان به عنوان نامزد مرد سال 2004 انتخاب شدند این عنوان تنها به عده ی بسیار کمی از برگزیدگان اعطا می گردد که دستاوردها و پیشگامی آن ها در جامعه ی بین المللی برجسته باشد و انتخاب پرفسور سعید شاملو از میان ده ها هزار فرد لایق دیگر به درستی نشان دهنده قدرت و ارزش اقدامات علمی ایشان است.
برگزاری دومین کنگره ی بین المللی روان درمانی در شرق و گفتگوی بین تمدن ها که بیش از 60 مهمان از تمام قاره های  جهان در آن شرکت داشته اند برجسته ترین فعالیت علمی پرفسور شاملو در آخرین پاییز زندگانی وی بود. پروفسور شاملو ریاست و سمت دبیر کمیته ی علمی این کنگره را برعهده داشتند.

1-خدمات پروفسور سعید شاملو

دکتر شاملو در زمینه تالیف و ترجمه کتب بسیار مشهور بودند برخی از آثار ایشان به اختصار:

• بهداشت روانی
• روانشناسی بالینی
• روش های نو در روان کاوی
• کاربرد روان درمانی
• مکاتب و نظریه های شخصیت
• آسیب شناسی روانی
• روش تهیه ی شرح حال
• محاصبه ی تشخیصی
• تاریخ علم روانشناسی
• روان درمانی کودک و نوجوان
• شخصیت ایرانی که از کارهای ناتمام ایشان است.
• تالیف بیش از یک صد مقاله که توسط ایشان در زمینه ی پژوهش در روانشناسی انجام شد.

از دیگر دستاوردهای دکتر شاملو:

• تاسیس اولین کلینیک مرکز مشاوره و راهنمایی دردانشگاه تهران در سال 1344
• راه اندازی اولین دوره ی فوق لیسانس و دکتری روانشناسی بالینی در ایران
• برگزاری دومین کنگره ی بین المللی روان درمانی در شرق

2-سمت های پدر روانشناسی ایران

سعید شاملو بانی تجدید حیات و رئیس چند دوره از هیات مدیره انجمن روانشناسی ایران بود. هم چنین به عنوان عضو آکادمی علوم نیویورک از سال 1976 فعالیت می کرد. به اختصار:

• عضو انجمن روانشناسی آمریکا
• عضو انجمن روان درمانی آمریکا از سال 1972
• عضو انجمن هیپنوتیست های آزمایشگاهی از سال 1976
• عضو مشاوره در هیات تجربه دایره المعارف بین المللی روان کاوی، روانپزشکی، اعصاب و روانشناسی از سال 1973

پدر روانشناسی تجربی ایران

خالی از لطف نیست که در کنار معرفی پدر روانشناسی بالینی ایران، اشاره ای نیز به پدر روانشناسی تجربی ایران داشته باشیم. دکتر محمود ایروانی عضو هیئت علمی دانشگاه تهران بودند که به عنوان پدر روانشناسی تجربی ایران شناخته شده اند. ایشان که استاد بسیاری از دانشجویان ایرانی بوده اند در 22 بهمن ماه سال 1392 پس از خدمات بسیاری که به جامعه ی انسانی داشتند چشم از جهان فرو بسته اند و دار فانی را وداع گفتند. جای بسی تاسف است که افراد بسیار موثر ومفید این جامعه یکی پس از دیگری از میان ما رفته اند اما ایشان خدمات بسیاری کرده اند که به یادگار در دنیای علم روانشناسی ماندگار خواهد شد.

1-آثار تالیفی پدر روانشناس تجربی ایران

ایشان در سال 1348 کارشناسی خود را در رشته ی روانشناسی در تهران اخذ نموده، کارشناسی ارشد و دکتری خود را سال 1971 در رشته ی روانشناسی در پاریس دریافت کردند.

• کتاب روانشناسی احساس و ادراک از انتشارات سمت سال 1371
• روانشناسی آزمایشی تجربی از انتشارات بین المللی شمس، سال 1377
• روانشناسی شخصیت، جنبه های روانی اجتماعی از انتشارات آفرینش سال 1374
• روانشناسی اجتماعی تجربی به ضمیمه ی روش های تحقیق در موقعیت های روانی اجتماعی از انتشارات آفرینش سال 1376.

2-مقالات خارجی و داخلی دکتر ایروانی 

• ثبات ادراکی در پدیده رد تصویر، ادبیات و علوم انسانی سال 1366
• تغییر نگرش و مقاومت در برابر آن ، ادبیات و علوم انسانی سال 1367
• اطلاعات آزاد اطلاعات اجباری، ادبیات علوم و انسانی سال 1368
• آسیب سروصدای پدیده ای، روانشناسی معاصر، دو فصلنامه انجمن روانشناسی ایران سال 1358

3-همایش های دکتر ایروانی در ایران

• روانشناسی آزمایشی در ایران، سخنرانی ماهیانه انجمن روان شناسی ایران، فرودین 1378
• تاثیر عوامل روانی اجتماعی در رفتار، روانشناسی بالینی و روان پزشکی، فرودین 1362
• روانشناسی اجتماعی تجربی، سمینار روانشناسی، فروردین

 

سخن پایانی

آن چه توسط افراد فرهیخته  و به ویژه پرفسور سعید شاملو در این مرزو بوم به یادگار مانده است به حدی مفصل است که نمی توان همه ی آن را در یک مقاله گردآورد اما داشتن چنین یادگاری های ارزشمندی از چنین افرادی می تواند انگیزه و مشوقی باشد برای دانشجویان راه روانشناسی، شاید نیاز است که دانشجویان روانشناسی بیش از پیش با پیشگامان علم در رشته ی خود آشنا شوند تا بدانند
آن چه امروز در دستان آن ها قرار گرفته است ثمره ی سال ها تلاش و مرارت و رنج اساتید و پزشکانی است که در این راه عمر خود را صرف کرده اند. بهتر است هر دانشجویی به این دسترنج ثروتی بیفزاید. به امید رشد روزافزون ایران. برای کسب آگاهی بیشتر در این زمینه از مشاوره روانشناسی کلیک کنید.