روش شش کلاه تفکر | تکنیکی برای بیان نقطه نظرات مختلف در گروه

روش شش کلاه تفکر، تکنیکی خلاقانه برای بیان نقطه نظرات مختلف در تعامل های گروهی است. استفاده از این روش به سازمان ها کمک می کند تا موضوعات و مسائل راهبردی خود را از زوایای مختلف بررسی کرده و ایده های جدید و خلاقانه ی افراد تیم یا سازمان خود را پرورش دهند. هم چنین با استفاده از تکنیک شش کلاه تفکر به هنگام تصمیم گیری های مهم می توانید به بهترین راه حل ها در مورد مسائل و مشکلات زندگیتان دست یابید. برای دستیابی به اطلاعات بیشتر دراین زمینه با مشاوره فردی تلفنی  تماس حاصل فرمایید.  

آشنایی با روش شش کلاه تفکر

تکنیک شش کلاه تفکر، روشی نظام مند و کاربردی برای فکر کردن و بررسی جوانب مختلف یک موضوع در گفتگوها و بحث های گروهی است. به دلیل چارچوب منظم و ساختارمندی که این روش ارائه می دهد استفاده از این روش باعث یکپارچه ساختن نقطه نظرات و دیدگاه های مختلف و سپس تصمیم گیری نهایی با در نظر گرفتن تمام جوانب مثبت و منفی، منطقی یا هیجانی درباره موضوع مورد نظر می شود.

تاریخچه روش شش کلاه تفکر

تکنیک شش کلاه تفکر، اولین بار توسط فردی به نام ادوارد دوبونو، که نویسنده و روانشناسی اهل جمهوری مالت ( کشوری در جنوب اروپا ) بود عنوان شد. ادوارد دوبونو در کتاب خود به نام شش کلاه تفکر روشی برای آموزش شیوه تفکر گروهی معرفی کرد. به عقیده ی ادوارد دوبونو استفاده از این روش سبب می شود گفتگوهای گروهی به میزان قابل توجهی  نتیجه بخش و کارآمد باشند. هم چنین استفاده از این روش به صورت فردی نیز می تواند امکان تصمیم گیری صحیح را فراهم کند.  

طرز استفاده از روش شش کلاه تفکر

فرآیندی که در روش شش کلاه تفکر انجام می شود بسیار ساده و در عین حال در چارچوبی مشخص و کاملا ساختارمند است. ابتدا طرفین گفتگو در مکان مورد نظر حاضر می شوند. شش کلاه رنگی یا شش کارت با نماد کلاه های رنگی روی میز قرار داده می شود. یک نفر به عنوان سرگروه کلاه آبی بر سر می گذارد تا وظفیه ی کنترل و نظارت بر فعالیت های اعضای گروه را به عهده داشته باشد. هر کدام از حاضرین می توانند به دلخواه خود یا به پیشنهاد سرگروه یکی از کلاه ها را انتخاب کرده و طبق اصولی که برای هر کلاه ذکر می شود شروع به بیان دیدگاه و نظرات خود کنند. در این رابطه با مطالعه مقاله تفکر انتقادی به اطلاعات و دانش کاملتری دست خواهید یافت.
در انتخاب کلاه رنگی هیچ اجبار یا قانون خاصی وجود ندارد و هر کدام از حاضرین هر تعداد کلاه با هر رنگی که مایل باشد می تواند به نوبت و در مراحل بعدی انتخاب کند. تعداد کلاه های تفکر شش عدد بوده و رنگ آن ها عبارت است از: سفید، سیاه، زرد ، سبز، آبی و قرمز. رنگ هر کدام از کلاه ها معنای خاص خود را دارد و جهت فکری فرد متنخب را مشخص می کند. در زیر به بیان معانی هر کدام از رنگ های شش کلاه تفکر و اصول مشخص مربوط به هر کدام از آن ها می پردازیم.

1-کلاه سفید، نماد صلح و سازش

رنگ سفید همواره نماد صلح و سازش و به طور کلی رنگی خنثی و بی طرف است. فردی که کلاه با رنگ سفید را انتخاب می کند باید دیدگاه او در مورد موضوع مورد گفتگو منطقی، بی طرفانه و بدون دخالت دادن احساسات و هیجانات شخصی باشد.

2-کلاه قرمز، نماد هیجان و احساسات

رنگ قرمز با بروز احساسات و هیجانات و بیان افکار و دیدگاه هایی که مبتنی بر هیجان و احساس خشم و هرگونه احساسات شخصی باشد همراه است. در واقع این رنگ، مخالف رنگ سفید است. برخلاف رنگ سفید فردی که کلاه با رنگ قرمز را انتخاب می کند باید در بیان دیدگاه خود هیجان و احساسات خود را در مورد موضوع گفتگو به صورت واضح و شفاف بروز دهد.

3-کلاه سیاه، نماد افسردگی و بدبینی

رنگ سیاه نماد افسردگی مزمن و بینش منفی است. فردی که کلاه با رنگ سیاه را انتخاب می کند باید موضوع را از زاویه منفی نگریسته و دیدگاه نسبتا قضاوت گونه و ایرادگیرانه به موضوع داشته باشد. به عنوان مثال دلایلی که باعث می شود پروژه به بن بست بخورد یا نتیجه مثبت ندهد را بررسی کرده و عنوان کند.

4-کلاه زرد، نماد خوش بینی

رنگ زرد به طور کلی نماد خوش بینی، مثبت اندیشی و شادی است. فردی که کلاه با رنگ زرد را انتخاب می کند لازم است رویکرد مثبت و خوش بینانه ای به موضوع داشته باشد و همه چیز را از نقطه نظر مثبت ببیند. به عنوان مثال دیدگاه او باید مواردی را بررسی کند که نشان می دهد تحت هر شرایطی پروژه دلخواه موفق شده و به راه خود ادامه خواهد داد.

5-کلاه سبز، نماد خلاقیت و تخیل

رنگ سبز نماد استفاده از خلاقیت و قوه تخیل است. کلاه سبز هیچ ایده و راهکاری را نقد نمی کند بلکه هر ایده ی جدیدی را به عنوان یک فرصت برای رشد بهتر می بیند و آن را در مسیر بهتر شدن شرایط به کار می بندد. حتی ممکن است چندین ایده ی مختلف را ترکیب کرده و با استفاده از شهود و خلاقیت به راهکار جدیدتر و کارآمدتری برسد. همچنین در این زمینه مطالعه مقاله تفکر خلاق پیشنهاد می شود.

6-کلاه آبی، نماد کنترل و سازمان دهی

کلاه آبی، نماد سکون و آرامش و برقراری تعادل است. فردی که کلاه آبی را در اختیار دارد تمامی دیدگاه های دیگر را از بالا و به عنوان کنترل کننده ی گروه بررسی می کند تا مسیر گفتگو با نظم و تعادل و در چارچوب مشخص به پیش برود. کلاه آبی، وظیفه ی نظارت بر سایر کلاه ها و کنترل فرآیند برنامه ریزی را به عهده دارد تا برنامه سازمان یا پروژه از مسیر اصلی منحرف نشود.  

مزایای استفاده از تکنیک شش کلاه تفکر و هدف از آن

از روش تکنیک شش کلاه تفکر برای بهبود امر تصمیم گیری و برنامه ریزی کارآمد در مورد انواع مسائل فردی یا سازمانی می توان بهره های فراوانی برد. می توانید از این روش برای تصمیم گیری های مهم زندگیتان به صورت فردی استفاده کنید. هم چنین برای برنامه ریزی های مهم سازمانی در مورد انجام پروژه ای خاص در یک شرکت و سازمان بزرگ به صورت گروهی نیز می توان از روش شش کلاه تفکر برای بازدهی بیشتر تصمیم گیری ها و مشورتی کارآمد استفاده کرد.
تفاوتی نمی کند که تکنیک شش کلاه تفکر را به صورت فردی برای حل مسائل شخصی یا برای برنامه ریزی های سازمانی به صورت گروهی استفاده کنید در هر دو صورت استفاده از این روش مزایای یکسانی به همراه خواهد داشت.

1-نظم بخشیدن به تفکر

استفاده از تکنیک شش کلاه تفکر به ساختار ذهنی شما برای تصمیم گیری و برنامه ریزی در مورد هر مسئله فردی و گروهی نظم و توازن بسیار خوبی می دهد. به دلیل این که به کارگیری این روش باعث می شود انواع دیدگاه های مختلف را دسته بندی کنید، مزایا و معایب هر دیدگاه را به طور جداگانه بررسی کرده و سپس اقدام به تصمیم گیری و نتیجه گیری نهایی طبق آن ها کنید.
در صورتی که زمانی که افکارتان را دسته بندی نکرده و در یک چارچوب مشخص قرار ندهید، معمولا پس از فکر کردن های فراوان سرانجام به آشفتگی ذهنی می رسید و ممکن است تصمیمی که گرفته می شود چندان کارآمد و موثر نباشد. با استفاده از تکنیک شش کلاه تفکر بی نظمی ها و آشفتگی ذهنی از بین می رود و فرآیند فکر کردن و تصمیم گرفتن ساده تر می شود.

2-امکان بررسی موضوع از زوایای مختلف

بهره گیری از روش شش کلاه تفکر این فرصت را فراهم می آورد تا بتوانید از زوایای مختلف به موضوع بنگرید و تصمیم گیری منطقی تر و کارآمدتری داشته باشید. از دیدگاه های متفاوت افراد مختلف و نقطه نظراتشان آگاه شوید یا اگر به صورت فردی از تکنیک شش کلاه استفاده می کنید نیز راحت تر می توانید از جهات مختلف موضوع را بررسی کرده و افکارتان را دسته بندی کنید. به عنوان مثال استفاده از این روش باعث می شود صرفا هیجانی و طبق  احساسات شخصی عمل نکنید و جوانب دیگر موضوع را هم در نظر داشته باشید.

3-پرورش خلاقیت و ایجاد فرصت برای بهره گیری از ایده های افراد مختلف

تکنیک شش کلاه تفکر، تا حد بسیار زیادی پرورش دهنده ی قوه خلاقیت افراد است. زمانی که از زوایای مختلف به موضوع نگریسته شود این فرصت فراهم می شود تا برای هر مسئله ای، ایده و راهکاری نو پدید آید. فراهم آوردن فرصتی برای جمع شدن افراد در کنار هم و استفاده از تکنیک شش کلاه تفکر سبب می شود با هم فکری افراد و مشورت گروهی، زمینه ی بهره گیری از ایده های خلاقانه ی افراد نیز به طرز بسیار کارآمدی ایجاد شود.
به عنوان مثال زمانی که جوانب مختلف اجرای یک پروژه ی سازمانی را بررسی می کنید وجود دیدگاه های مختلف باعث می شود راهکارها و ایده های خلاقانه ای به ذهن افراد برسد و از ترکیب و ادغام ان ها راه حل های شگفت آوری به دست بیاید که دستیابی به آن ها از عهده ی هیچ کس به صورت فردی بر نمی آمد. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره رشد خلاقیت فردی کلیک کنید.

4-تصمیم گیری صحیح

با توجه به مزایای گفته شده استفاده از روش شش کلاه تفکر، چه به صورت فردی باشد و چه به صورت گروهی، باعث می شود در هر دو صورت تصمیمات صحیح تری گرفته شود زیرا امکان گفتگوی موثر و بهره گیری از نقطه نظرات گوناگون را فراهم می کند. حتی اگر به صورت فردی از این روش استفاده کنید از آن جا که به کمک آن عقاید و دیدگاه هایتان را دسته بندی می کنید ذهنتان از آشفتگی فکری رها می شود و با نظام مند شدن چارچوب فکریتان بهتر می تواند تصمیم درست را بگیرید.
به عنوان مثال زمانی که تنها نقاط منفی موضوع را بررسی می کنید تصمیمی که گرفته می شود ممکن است بدبینانه باشد یا ممکن است فرد احساسی باشید و تنها از روی هیجان تصمیم بگیرید اما با به کارگیری روش شش کلاه تفکر تمامی جوانب مسئله را بررسی کرده و به نگرش موثرتری دست می یابید.

5-تقویت روحیه کار تیمی و بهبود پیشرفت پروژه ها

زمانی که از تمامی افراد حاضر در یک پروژه خواسته می شود تا دیدگاه های متفاوت خود را در حضور جمع ببرسی کرده و به تحلیل و نمایش بگذارد این امر سبب می شود تمامی اعضای گروه موظف به هم فکری و همکاری شوند. ارزش نهادن به دیدگاه های متفاوت تمامی افراد گروه روحیه ی کار تیمی را تقویت می کند و افراد بیشتر از قبل و با انگیزه ی بیشتری به فعالیت جهت پیشبرد پروژه و دستیابی به اهداف گروه می پردازند. البته باید قوانین و دستورالعمل های مشخصی برای افراد گروه تعیین شود تا از بحث و جدل های بی مورد به دلیل وجود انواع طرز تفکرهای متفاوت در گروه پیشگیری به عمل آید.  

نکته ی مهم در رابطه با تکنیک شش کلاه تفکر

تکنیک شش کلاه تفکر روشی بسیار موثر برای بهره گیری از دیدگاه های افراد مختلف و تکنیکی بسیار کارآمد برای پرورش ایده های خلاقانه است با این وجود به دلیل اختلاف نظر هایی که به طور طبیعی میان افراد مختلف یک گروه وجود دارد ممکن است میان اعضای گروه بحث و تنش یا درگیری و مشاجرات گروهی پیش بیاید. بنابراین استفاده از این روش در فعالیت های گروهی و سازمانی نیازمند آگاهی و استفاده از برخی ظرافت های خاص توسط فرد سرگروه (کلاه آبی) برای کنترل و برقراری نظم به منظور جلوگیری از بروز هر گونه تنش می باشد.
لازم است قوانینی وضع شود تا افراد انعطاف پذیری بیشتری داشته و موظف به کنترل خود و احترام گذاشتن به نظرات مخالف دیدگاه خود باشند. در صورتی که در فرآیند استفاده از تکنیک شش کلاه تفکر بی نظمی زیادی توسط افراد پیش بیاید استفاده از این روش نه تنها کارامد نیست بلکه مشکل ساز نیز خواهد بود چرا که ممکن است افراد در نظردهی و بیان دیدگاه های خود غرایز شخصی را دخالت داده و فرآیند تصمیم گیری را دچار اختلال کنند.  

سخن آخر در مورد استفاده از روش شش کلاه تفکر 

استفاده از روش شش کلاه تفکر با توجه به نظم و ساختار یکپارچه ای که ایجاد می کند امکان تصمیم گیری های منطقی و صحیح تری را فراهم می کند. هم چنین به دلیل آن که باعث می شود افراد از زوایای گوناگون به بررسی موضوع پرداخته و نگرش خود را با دیگران به اشتراک بگذارند، همین موضوع باعث پدید آمدن راهکارهای خلاقانه جدید و ایده های سودمند از طریق پرورش خلاقیت در افراد می شود.
بدین ترتیب علاوه بر تقویت مهارت همدلی و تقویت روحیه کار تیمی باعث گرفته شدن تصمیمات موثر و برنامه ریزی های کار آمد در راستای پیشرفت پروژه ها می شود و هم چنین به یکپارچه شدن نهاد ها و  سازمان ها نیز کمک می کند. از این رو استفاده از تکنیک شش کلاه تفکر برای سازمان ها و اداراتی که به صورت پروژه های گروهی اداره می شوند بسیار موثر خواهد بود. درصورتی که نیازمند اطلاعات بیشتری در مورد روش شش کلاه تفکر هستید و  یا نگرانی هایی در این زمینه دارید می‌توانید آن را با مشاوره روانشناسی در مرکز مشاوره حامی هنر زندگی در میان بگذارید.