علائم یائسگی زودرس و شناخت روش های پیشگیری از آن

شناخت علائم یائیسگی زودرس برای جلوگیری از آن لازم است. یائسگی دوره‌ای از زندگی زن محسوب می‌شوند که در آن سیکل قاعدگی به پایان می رسد. این اتفاق معمولاً در دهه ۵۰ تا ۶۰ به زندگی زنان اتفاق می‌افتد شروع یائسگی قبل از سن چهل سالگی را یائسگی زودرس یا زود هنگام می گویند. یائسگی زودرس هم چون یائسگی معمولی نشانه‌هایی را در برمی گیرد. با توجه به اهمیت این مسئله درمقاله امروز به موضوع علائم یائسگی زودرس پرداخته خواهد شد.  

یائسگی چیست؟

یائسگی به دوره ای از زندگی زن می گویند که عادت ماهیانه به پایان می رسد. یائسگی  بخش نرمال از فرایند افزایش سن زنان است و به آن معناست که دیگر افراد نمی توانند حامله شوند. سن یائسگی معمولا در زنان در دهه ۵۰ می باشد. یائسگی طبیعی سه دوره دارد:

• دوره قبل از یائسگی: این دوره مرحله ای زود گذر است و در طی آن تخمدان‌ها استروژن کمتری تولید می کنند و بدن زن را برای یائسگی آماده می کنند.  با آغاز یائسگی این مرحله به پایان می‌رسد. نشانه‌های یائسگی در زمان این مرحله آغاز می‌شود. در این مرحله نشانه ها در شدیدترین حالت خود هستند و آزاردهنده میباشند.
• مرحله یائسگی: در این دوره عادت ماهیانه تمام می شود. تخمدان ها دیگر تخمک رها نمی‌کنند و استروژنی تولید نمی کنند. اگر زنی دوازده ماه پشت سر هم عادت ماهیانه این نشود وارد دوره یائسگی می شود.
• دوره بعد از یائسگی: همانطور که از اسم آن معلوم است این دوره بعد از یائسگی اتفاق می‌افتد. این دوره نشانه‌هایی یائسگی را کمتر بروز می دهد  اما در بعضی از زن ها ممکن است تا سال ها ادامه پیدا کند.

 

یائسگی زودرس چیست

یائسگی زودرس یا زود هنگام شرایطی است که زن در قبل از چهل سالگی یائسگی را  تجربه می‌کند. دو نوع یائسگی زودرس وجود دارد. در یائسگی زودرس اولیه تخمدان های زن قابلیت خود را به علت صدمه بیماری یا انجام عمل هیسترکتومی که مربوط به برداشتن رحم و تخمدان می شود از دست می دهند. زنانی که دچار این نوع یائسگی هستند دیگر نمی توانند حامله شوند. در یائسگی زودرس ثانویه عامل اصلی اختلالات هورمونی است که سبب آن می شود. این اختلالات منجر به یائسگی زودرس و نازایی زن در زمان باروری می گردد. برای آگاهی از درمان قطعی یائسگی زودرس کلیک کنید.  

عوامل ایجاد یائسگی زودرس

یائسگی زود هنگام ممکن است به دلیل بیماری ها یا درمان های خاصی بروز کند یا حتی امکان دارد عامل ناشناخته داشته باشد. برخی از عوامل زیر می توانند یائسگی زودرس را ایجاد کنند که شامل:

1-سابقه خانوادگی

در مورد این عامل زن هایی که سابقه خانوادگی دارند و مادر آنها یا مادربزرگشان و سایر زنهای نزدیکشان دچار آن شده اند بیشتر احتمال دارد که که به یائسگی زودرس مبتلا شوند. بنابراین همچنین شما در شروع یائسگی احتمال زیاد به عامل ژنتیک بستگی دارد. با این حال ژن ها تنها نیمی از داستان محسوب می شوند.

2-سیگار کشیدن

زنان سیگاری احتمال دارد که که چند سالی زودتر از زنانی که سیگار نمیکشند دچار یائسگی گردند. معمولاً نشانه های یائسگی در این زنان شدیدتر می باشد. تحقیقات نشان می دهد که طول عمر زنان سیگاری مبتلا به یائسگی زودرس دو سال کمتر از زنان عادی است.

3-شیمی درمانی یا پرتو درمانی لگن برای سرطان

این نوع درمانها برخی اوقات باعث صدمه به تخمدانها میشود و در پی آن عادت ماهیانه به صورت موقت یا دائمی به پایان می‌رسد. همچنین احتمال دارد که حاملگی را دچار مشکل کند یا احتمال حاملگی را کاملا از بین ببرد. تمام زنانی که درمان های شیمی درمانی یا پرتودرمانی را تجربه کرده‌اند الزاماً دچار یائسگی نمی‌شوند. فرض بر این است که هر چه سن زنانی که شیمی درمانی یا پرتودرمانی می‌کند پایین تر باشد کمتر احتمال دارد دچار یائسگی زود هنگام شوند.

4-جراحی برداشتن تخمدان و رحم

برداشتن هر دو تخمدان در زمان عمل جراحی احتمال دارد که منجر به بروز نشانه های یائسگی شود. بعد از این عمل عادت ماهیانه به پایان می رسد و سطح هورمون ها با سرعت کم می شود. همچنین نشانه های شدیدی مثل گر گرفتگی و کاهش میل جنسی در زنان پیدا خواهد شد. با کاهش سطح استروژن خشکی واژن و فرج هم اتفاق می‌افتد و به تدریج ضخامت رحم کمتر و دهانه آن کوتاه در می‌گردد. افزون بر تحلیل رفتن رحم، میل جنسی هم کم می شود.
در بعضی از زن هایی که جراحی برداشتن رحم را انجام داده‌اند تخمدان ها سر جای خود قرار دارند. در چنین حالتی قاعدگی به پایان می‌رسد و دیگر نمی‌تواند کامل شود اما احتمال دارد یائسه نشود چرا که تخمدان ها به تولید هورمون ها ادامه می دهند. این زن ها احتمال دارد یائسگی طبیعی را یک یا دو سال زودتر از از زنان دیگر تجربه کنند.

5-اختلالات و بیماری های خاص

بیماری های خود ایمنی همچون تیروئید و آرتریت روماتوئید احتمال دارد که سبب یائسگی زودرس شوند. هرچند این شرایط نادر می باشد اما گاهی اوقات سیستم ایمنی بدن که به طور عادی با بیماری ها مقابله می کند به اشتباه به تخمدان ها حمله ور می‌شود و آنها را از تولید هورمون ها محروم می کند.
برخی از زنان مبتلا به ویروس ایدز که عفونت آنها به راحتی با دارو کم نمی گردد احتمال دارد یائسگی زودرس را تجربه کنند. همچنین ممکن است زنان مبتلا به ایدز به گرگرفتگی های شدیدتری نسبت به زنهای عادی دچار شوند. صرع یک اختلال عصبی به علت تشنج در مغز میباشد. زنان که دچار بیماری صرع هستند بیشتر به نارسایی زودرس تخمدان ها دچار می شوند که سبب یائسگی می گردد. مطالعات سال های گذشته از سال ۲۰۰۱ نشان داده که در گروهی از آنهایی که دچار صرع هستند حدود ۱۴ درصد از افراد مورد مطالعه نشانه های یائسگی زودرس را تجربه کردند.

6-اختلال ژنتیکی

زن هایی که بعضی کروموزوم ها را ندارند و یا به طور مادرزادی با مشکلات کروموزومی به دنیا آمده‌اند احتمال دارد یائسگی زودرس را تجربه کنند. به عنوان مثال زنانی که با اختلالاتی به نام سندرم ترنر متولد می شوند شامل این امر می شوند. در این سندرم فرد به طور کامل کروموزوم ایکس یا بخشی از آن را ندارد. به همین علت تخمدان های این زن ها هنگام تولد به صورت عادی تشکیل نمی شود و چرخه قاعدگی آنان و زمان یائسگی طبیعی نخواهد بود.

7-سندروم خستگی مزمن

زنانی که دچار سندروم خستگی موضوع هستند نشانه هایی مانند خستگی شدید، ضعف و درد عضلانی و مفصلی، از دست دادن حافظه یا کمبود آن، سردرد، خواب چه مناسبتی کیفیت و نشانه‌های دیگری دارند. تحقیقات نشان می دهد که زنان دارای سندروم خستگی مزمن بیشتر احتمال دارد به یائسگی زودرس قبل از ۴۰ سالگی و یائسگی قبل از ۴۵ سالگی مبتلا گردد.
هرچند این روزها به دلیل دغدغه های کاری که زنان مانند مردان پیدا کرده‌اند استرس امری اجتناب ناپذیر در بین آنان می باشد اما استرس به تنهایی یائسگی زودرس را ایجاد نمی‌کند. بلکه استرس در کنار عوامل دیگر می تواند در بروز یائسگی زودرس نقش داشته باشد. استرس شدید می تواند باعث بروز اختلال در عملکرد تخمدان ها گردد و به دنبال آن یائسگی زودرس ایجاد کند.

8-شاخص توده بدنی

این عامل می‌تواند یکی از دلایل بروز یائسگی زودرس زنان باشد. استروژن در بافت های چربی ذخیره می گردد. زنانی که لاغر هستند دارای ذخیره های استروژن کمتری می باشند که زودتر از بین می روند. برخی تحقیقات نشان داده که یک رژیم گیاهخواری، عدم تمرین و عدم موجود آفتاب در طول زندگی می تواند باعث بروز یائسگی زودهنگام شود.

9-کاهش استروژن

بعضی از داروها که باعث کاهش استروژن در بدن زنان می‌شوند یائسگی زودرس را به دنبال می آورند. مثلاً تاموکسیفن نوعی دارو می باشد که سبب کاهش استروژن می‌شود و به عنوان روشی برای پیشگیری از ابتلا به سرطان سینه در زن هایی تجویز می‌شود که در خطر ابتلا به این بیماری می باشند.  

مشکلات یائسگی زودرس

امروزه قاعدگی منظم در کنار عواملی مانند تنفس، ضربان قلب و سیستم سلامت سیستم قلبی عروقی و ریوی به عنوان پنجمین نشانه حیاتی زن‌ها شناخته می شود. یائسگی زودرس هم مانند خیلی از بیماری ها مشکلاتی ایجاد میکند. دسته اول به مشکلات روحی روانی برمی‌گردد. به عبارتی اگر زنی در سنین پایین یائسگی زودرس را تجربه کند دچار بحران هویت می شود.
فرد ممکن است مشکلاتی همچون کاهش اعتماد به نفس از منظر خود و چه در زندگی زناشویی و از منظر همسرش را تجربه کند. همچنین احتمال دارد زن ها نشانه هایی همچون افسردگی، اضطراب و گوشه گیری را تجربه کنند. یائسگی زودرس باعث می شود که تصویر زن از خودش به هم بریزد و ناخوداگاه زنانگیش را زیر سوال ببرد و فکر کند دیگر برای همسرش دوست داشتنی نیست.
علاوه بر این متخصصان معتقدند که یائسگی زودرس و نارسایی زودرس تخمدان ها تاثیرات متفاوتی بر قابلیت اعضای مختلف بدن می‌گذارند. مسائلی مانند خطر بروز پوکی استخوان، بیماری‌های قلبی عروقی یا سکته های قلبی و اختلالات عملکرد مغزی و بروز  بیماری آلزایمر در این افراد بیشتر می‌شود و همچنین در معرض خطر عفونت ادراری تناسلی مکرر و بی اختیاری ادراری توسط کاهش استروژن در دستگاه ادراری تناسلی قرار می‌گیرند. علاوه بر این در این زنان عوارض گذرایی مانند حملات گرگرفتگی، تغییرات خلق و خو و یا اختلالات خواب هم بروز می‌کند که معمولاً بعد از چند سال از بین می روند.  

علائم یائسگی زودرس

تجربه هر زنی از یائسگی متفاوت و خاص می باشد. زمانی که یائسگی به صورت ناگهانی و یا در طی زمان کوتاه‌تری رخ دهد معمولاً نشانه ها شدید تر می شوند. فارغ از تعبیرات قاعدگی نشانه های قبل از یائسگی و پس از آن عموماً مشابه هستند. از جمله شایع ترین علائم زودرس قبل از یائسگی می توان به موارد زیر اشاره کرد: کم شدن تناوب قاعدگی، شدید یا ضعیف تر شدن قاعدگی نسبت به تجربه عادی و نشانه های مربوط به منبسط و منقبض شدن رگها همچون گرگرفتگی و عرق شبانه و با خشک شدن بدن.

1-علائم یائسگی زودرس | گرگرفتگی

۷۵ درصد زنان معمولا این حالت را تجربه می کنند. گرگرفتگی هنگام نزدیک شدن به دوران یائسگی امری کاملا نرمال است. به حالتی که فرد در قسمت بالای بدن خود به طور ناگهانی احساس گرما دارد. این حالت از صورت گردن یا قفسه سینه آغاز می‌شود و به سمت بالا یا پایین بدن کشیده می‌شود. گرگرفتگی باعث مواردی همچون تعریق و گل افتادن پوست می شود. افزون بر این گرگرفتگی می تواند با تعریق شبانه و یا لرز همراه باشد. معمولاً یک سال بعد از پایان قاعدگی زنان دچار گرگرفتگی خواهند شد اما ممکن است در برخی موارد تا ۱۴ سال بعد از یائسگی هم ادامه پیدا کند. شدت آن از خفیف تا شدید بین زنان متغیر است.

2-علائم یائسگی زودرس | قاعدگی نامنظم

اولین علائم نزدیک شدن یائسگی این می باشد که نظم قاعدگی دچار اختلال می شود و به هم میریزد. بی نظمی قاعدگی ممکن است زودتر یا دیرتر از موعد رخ دهد و شدت آن کمتر یا بیشتر شود. اگر کسی نسبت به تغییرات زمان قاعدگی نگران باشد بهتر است که در اسرع وقت به متخصص زنان و زایمان مراجعه کند چون احتمال دارد این تغییرات نشان دهنده بیماری یا بارداری هم باشد. از نشانه های یائسگی قبل از موعد خونریزی شدید لکه بینی و قاعدگی طولانی بیش از یک هفته می باشد.

3-احساس خشکی و ناراحتی در واژن

احتمال دارد قبل از زمان یائسگی و در طول آن در واژن خود احساس خشکی ناراحتی یا خارش پیدا کنید. در صورت وجود این نشانه ها فرد هنگام رابطه واژنی احساس ناراحتی و ساییدگی به او دست می دهد. افزون بر این اگر پوست ترک داشته باشد احتمال عفونت بیشتر هم می گردد. گاهی اوقات هنگام یائسگی با آتروفی واژن مواجه می شوید که به وضعیت خشکی، نازک شدن و التهاب دیواره واژن اطلاق می گردد. با نزدیک شدن به دوره یائسگی میزان استروژن در بدن کاهش پیدا می کند و همین عامل احتمال حاملگی را کاهش می دهد.

4-علائم یائسگی زودرس | اختلال در خواب

بیخوابی ها و تعریق های شبانه از نشانه های گرگرفتگی است. زنان معمولاً به علت گرما و تعریق شبانه در شب احتمال دارد چندین بار از خواب بیدار شوند. ورزش زیاد و جلوگیری از خوردن غذاهای چرب قبل از خواب به کنترل این حالت کمک زیادی می‌کند اما در صورت ادامه دار شدن این شرایط توصیه می شود که به دکتر متخصص زنان و زایمان مراجعه کنید.

5-علائم یائسگی زودرس | نوسانات خلقی

افسردگی اضطراب و کاهش انرژی در زمان یائسگی امری نرمال و شایع در بین زنان می باشد. زودرنج و حساس شدن و کج خلق شدن در این دوران غیرعادی نیست. در این عامل نقش زیادی دارد. علاوه بر این احساس فرد به یائسگی نیز دخیل است. مثلاً اضطراب نسبت به میل جنسی کم یا پایان دوران حاملگی می تواند سبب افسردگی حین یائسگی گردد. در صورتی که احساس ناراحتی حساس شدن و خستگی حین یائسگی امری طبیعی است اما این عواطف الزاما نشانگر افسردگی نمی‌باشد. برای آشنایی بیشتر با اختلالات خلقی کلیک کنید.
با این حال اگر کسی به مدت ۲ هفته یا بیشتر احساس کم بودن انرژی و غم و اندوه را دارد بهتر است که به مشاوره فردی تلفنی صحبت کنید تا بهترین اقدام را در این زمینه انجام دهند و اگر کسی نسبت به وضعیت خواب یا تغییرات مربوط به یائسگی اش حساس است توصیه می شود با مشاوره تلفنی فردی مشورت کند. بر اساس تحقیقات سال ۲۰۱۸ در بعضی از موارد بین یائسگی و خودکشی هم ارتباط مستقیم وجود دارد. یعنی اگر کسی در این دوران به فکر خودکشی است باز هم نیاز است با مشاور یا درمانگر صحبت کند.
خستگی، کاهش حافظه و عدم تمرکز، بی اختیاری و تکرر ادرار، تحریک پذیری و کاهش میل جنسی، دخول دردناک، تپش قلب، سردرد، درد مفاصل، اضافه وزن، ریزش و نازکی مو، حساس و دردناک شدن سینه ها، ایجاد سندروم پیش از قاعدگی و خشکی پوست چشم ها و دهان.  

درمان یائسگی زودرس

هیچ درمان خاصی وجود ندارد که بتواند از یائسگی زودرس جلوگیری کند یا آن را کاملا از بین ببرد ولی زن هایی که به یائسگی رسیده اند روش هایی وجود دارد که می تواند نشانه های یائسگی را کاهش دهند.

1-هورمون درمانی

هورمون درمانی یا استروژن درمانی در انواع مختلفی می باشد. این انواع شامل قرص، برچسب، اسپری پوستی ژل و کرم هستند. درمان های هورمونی موضعی هم برای استفاده داخل واژن می باشند. هورمون درمانی که شامل مقدار زیادی استروژن می باشد هر روز مصرف می شود و این درمان معمولاً در سن ۵۱ سالگی تجویز می گردد. بعد از آن پزشکان تصمیم می‌گیرند که روند درمان را بر اساس شرایط فردی ادامه دهند یا خیر.

2-داروهای ضد افسردگی

دارنده های بازجذب سروتونین داروهای مرتبط با نشانه های یائسگی هستند. تحقیقات نشان داده که این داروها تا حدی در درمان یائسگی موثر میباشند. هر چند توصیه میشود در کنار داروهای ضد افسردگی به مشاور یا روانشناس برای درمان شناختی رفتاری هم مراجعه کنید. همچنین این قرص ها گاهی برای از بین بردن نشانه های یائسگی استفاده می شود. قرص های ضد بارداری دارای استروژن و پروژسترون می باشند.

3-استفاده از از مرطوب کننده ها

استفاده از لوبریکانت ها و مرطوب کننده ها خشکی واژن را در زمان یائسگی تا حد زیادی کم می کند. بنابراین میزان  درد حین رابطه جنسی کاهش پیدا می‌کند. افزون بر این داشتن رابطه جنسی به دلیل افزایش جریان خون در واژن خود می‌تواند تا حد زیادی خشکی واژن را تقلیل دهد.

4-تغییرات مربوط به سبک زندگی

گیاه پنج انگشت که دارای استروژن گیاهی می باشد حاوی مواد موثری است که می تواند روی محور هیپوفیز- تخمدان اثر گذاشته و باعث بهبود اختلالات قاعدگی مانند یائسگی زودرس شود. البته به علت تداخل بهتر است از مصرف همزمان آن با  قرص های ضد بارداری اجتناب کرد. برای کاهش نشانه های یائسگی توصیه میشود که پوشیدن لباس های کمتر و نوشیدن مایعات خنک را در دستور کار قرار دهید.
داشتن رژیم غذایی دارای میوه ها سبزیجات و حبوبات و کاهش مصرف قند و چربی پیشنهاد می شود .همین طور بهتر است مصرف غذاهای تند و الکل و کافئین دار کم گردد و یا حتی از برنامه غذایی کامل حذف شود. برای کاهش نشانه های یائسگی بهتر است اضطراب و استرس مدیریت شود. تکنیک تنفس عمیق و ماساژ هم می تواند نشانه ها را کمتر کند. همچنین قطع مصرف دخانیات، داشتن فعالیت بدنی مرتب و ورزش های تقویت کننده عضلات کف لگن مانند تمرینات کگل در بهبود نشانه های یائسگی و بی اختیاری ادرار موثر هستند.  

علائم یائسگی زودرس | سخن آخر

یائسگی زودرس نشانه ها و علائمی دارد که در مقاله به آن اشاره کردیم. ادامه زندگی زنان دچار یائسگی زودرس به مسئله یائسگی بستگی دارد. چرا که برخی از زنان دچار اضطراب و افسردگی بعد از یائسگی زودرس می شوند. در این شرایط در کنار سایر درمان‌ها مراجعه به روانشناس و درمانگر توصیه می شود. برای دریافت خدمات مشاوره روانشناسی حامی هنر زندگی کلیک کنید.