اختلال پردازش حسی | علائم، روش های تشخیص و درمان

اختلال پردازش حسی نوعی اختلال است که در سال‌های اخیر مطرح شده است و برخی ها را به اشتباه انداخته است چرا که این کودکان نمی توانند با یکدیگر متفاوت باشند و هر روز رفتار های متناقض بیشتری نشان می دهند. افرادی که این اختلال را دارند به دریافت و تفسیر اطلاعات ورودی حسی مانند صدا لمس و حرکت مشکل دارند.به این معنا که آن ها ممکن است اطلاعات حسی را شدیدتر یا ضعیفتر پردازش کنند. برای آشنایی بیشتر با اختلال پردازش حسی از مشاوره تلفنی فردی مشورت بخواهید.

 

پردازش حسی چیست؟

پردازش حسی یعنی اینکه فرد بتواند اطلاعات را از طریق حواس خود به دست بیاورد آنها را پردازش کرده و سپس یک پاسخ مناسب ایجاد کند. مثلا اگر شما پایتان را بر روی یک جسم تیزی بگذارید سیستم لمسی شما این پیام را می دهد که شما بر روی شی تیزی قدم گذاشته اید. در آن ناحیه احساس درد می کنید از این رو فورا پای خود را بلند می کنید قسمت آسیب دیده را بررسی می کنید. سایر پاسخ ها بازتاب کمتری دارند و شما با رفتارهای آموخته یا شرطی عکس العمل نشان می دهید.همچنین برای مطالعه مقاله تحریک حسی کودک کلیک کنید.

با شنیدن صدای سگ خیلی از افراد ممکن است توجه شان را با آن صدا بدهند و برخی ها شاید  پاسخ شدیدتری نشان دهند تا زمانی که احساس تهدید دارند. خیلی از افراد که دچار اختلال پردازش حسی هستند این وضعیت هوشیاری طوری افزایش پیدا کرده که بیشتر روزشان را درگیر می کند.

1-اختلال پردازش حسی چیست؟

حساسیت بیش از حد یا کمتر از حد به نور صدا بو طعم لمس و تحریک دهلیزی اختلال پردازش حسی است. اگر کودک شما در مواجهه با اطلاعات حسی دچار مشکل است احتمال دارد دچار اختلال پردازش حسی باشد که به معنای ناتوانی در پردازش صحیح و سریع اطلاعات دریافت شده از حواس است. فرد احتمال دارد که حساسیت کمتر یا بیشتر به این اطلاعات دریافت شده داشته باشد مثلاً کوچکترین صدا باعث حواس پرتی و تحریک آنی او شده و در محیط های شلوغ کلافه می شود. اگر مجموعه ای از نشانه های اختلال پردازش حسی در کودکی وجود داشته باشد تشخیص این اختلال نزد مشاوره روانشناسی یا متخصص ضروری است.

اختلال پردازش حسی نوعی اختلال فیزیولوژیک محسوب می شود که عملکرد انسان را هنگام دریافت و پردازش اطلاعات حسی دچار مشکل می سازد. افرادی که دچار این اختلال هستند و رفتارهایشان عامدانه نیست و تلاش زیادی دارند تا با این مشکل مقابله کنند. کودکانی که این مشکل را دارند غالبا توسط بزرگسالان تنبیه یا تحقیر می شوند. این را بدانید که تنبیه این گونه کودکان به برطرف کردن مشکلاتی مثل احساس بیقراری و اضطراب و گریه کردن  آنها کمکی نمی‌کند بلکه اضطراب بیشتری در آنها ایجاد کرده و آنها را نسبت به شما بی اعتماد می سازد.

2-نشانه های اختلال پردازش حسی

این اختلال فقط مختص کودکان نیست و در بزرگسالان هم دیده می شود. نشانه های این اختلال در بزرگسالی شامل:

• مشکل داشتن با پوشیدن لباس های تنگ
• ناتوانی در تحمل صداهای بلند
• خستگی مزمن و کلافگی در محیط های پر سر و صدا و شلوغ
• صحبت کردن با صدای بلند
• حساسیت زیاد نسبت به بوی عطر و مواد شوینده
• حساسیت زیاد نسبت به نور خورشید و فلش دوربین
• تجربه های شنوایی بینایی و لامسه ای غیرملموس برای دیگران
• این افراد واکنش بیش از حدی نسبت به صداها تماس و تحرک دارند
• حواس پرتی و بی توجهی زیادی دارند طوری که انگار در دنیای خودشان سیر می‌کند
• زودرنج و حساس هستند و در پاسخ رفتاری و احساسی دچار مسئله اند. پاسخ های احساسی نسبت به مسائل دارند و بی ثباتی نشان می دهند
• عدم تمرکز و پرش فکر
• در مهارت های حرکتی آنها ضعیف عمل می کنند. آنها آشفته هستند و نمی توانند به آسانی با دیگران ارتباط موثر داشته باشند. به برنامه‌ریزی‌ها غالباً عمل نمی‌کنند و در مهارت نوشتن مشکل دارند.
• الگوی خواب و بیداری آنها مختل شده است
• عادات غذایی محدودی دارند و دوست دارند به هر غذایی ناخنک بزنند
• هنگام انجام مراقبت های بهداشتی مانند سشوار کشیدن حمام یا شستن دست و شانه مو و غیره دچار اضطراب می شوند

3-سایر علائم اختلال پردازش حسی

• اینگونه افراد فعالیت‌های شدید را می‌پسندند تا بتوانند انرژی های تخلیه نشده خود را آزاد کنند مخصوصاً در فعالیت هایی مانند پریدن دویدن ضربه زدن به افراد و اشیا و چرخیدن به دور خود
• آنها غالباً از وسایل متحرک مانند تاب یا چرخ و فلک دوری می کنند
• در ماهیچه هایشان احساس ضعف و سستی دارند و نسبت به همسن های خود ممکن است ضعیف تر باشند.
• کودکانی که دچار اختلال پردازش حسی هستند فعالیت‌های خود را طوری انجام می‌دهند که بیشترین انرژی مصرف می‌گردد مثلاً با سرعت تمام می‌دوند یا خیلی محکم مداد را در دست می گیرند و می نویسند یا ضربات محکمی دارند.
• در یادگیری مهارت های ارتباطی تاخیر هایی دارند و درگیری آنها با گفت و گو های دونفره برایشان دشوار است.
• آنها ترجیح می‌دهند که تنهایی و با خودشان بازی کند و یادگیری بازی های گروهی برایشان پیچیده است
• تغییر در روزمره گی و عادات همیشگی زندگی برایشان دشوار است و دوست دارند هر روز یک الگوی خاص مطابق با سلیقه خودشان انجام دهند.
• پیدا کردن دوست و ایجاد روابط صمیمانه برای آنها سخت است و در آن دچار ضعف جدی هستند.
• آنها نمی‌توانند ایده ها تفکرات و احساسات و عقاید خود را با استفاده از زبان با دیگران در میان بگذارند.
• اینگونه کودکان دستورالعملهای منزل و مدرسه را به صورت پیوسته نمی‌توانند انجام دهند.
• آنها در مهارت بازی و حسی حرکتی و همکاری با دیگران ضعیف هستند.
• مشکل در حافظه و توجه و تمرکز حواس و عدم برنامه ریزی صحیح از دیگر ایرادات آنهاست.

 

تاثیر اختلال پردازش حسی بر گفتار کودکان

برای بسیاری از افراد ارتباط برقرار کردن کار راحتی است اما در واقع این ارتباط برای افراد دچار اختلال پردازش حسی دشوار است.  مناطق متفاوتی از مغز هنگام ضبط داده های حرفه ای باید با یکدیگر انطباق داشته باشند تا بتوانند آنچه را که می خواهید به زبان بیاورید را مشخص کند که به این کار زبان گفته می‌شود و چگونگی بیان آن مطلب را برای شما برنامه‌ریزی کند مانند دستور زبان و ترتیب بندی و در نهایت کلمات را به طور صحیح تولید کند یعنی مغز را مجبور کند تا عضلات مفید را برای تولید واقعی کلمه و گفتار استفاده کند. پیشنهاد می شود برای آشنایی با نحوه درمان اختلالات ادراکی کلیک کنید.

این ها داده های زیادی است که مغز باید آنها را با یکدیگر ادغام کند. برخی اوقات اگر فرایند ادراک در کودک به آسانی تنظیم نشده باشد یعنی بیشتر یا کمتر از حد طبیعی تحت تاثیر دریافت های حسی محیط قرار بگیرد احتمال دارد که مهارت‌های ارتباطی او کم کم از بین برود. به همین علت تأخیر در زبان باز کردند صحبت کردن مهارت های حرکتی و یا پیشرفت های تحصیلی نشانه‌هایی از مشکلات پردازش حسی می باشند و در یک کودک پیش دبستانی احتمال دارد که این مسائل در کنار نشانه های ضعف پردازش حسی پدیدار شود و در یک کودک مدرسه شاید به این صورت بروز پیدا کند که کودک با بهره هوشی عادی در بعضی از درس ها و زمینه های تحصیلی ضعف داشته باشد. برای آشنایی با نحوه تقویت مهارت های حرکتی کودکان کلیک کنید.

 

تشخیص اختلال پردازش حسی

کودکی یا نوجوانی که دچار این مشکل است احساس خوبی نسبت به خود و شرایطش ندارد. یک کودک با علاقه و با توجه احتمالاً این تشخیص را می‌دهد که انجام بعضی از کارها نسبت به کارهای دیگر کمی سخت است اما علت آن را نمی داند. چنین کودکانی غالباً احتمال دارد که تنبل و خسته و بی هدف و بی انگیزه باشد. هنگامی که درک یک مشکل سخت باشد والدین و فرزندان معمولاً خود را سرزنش می کند و خود را عامل اصلی می دانند. تنش های خانوادگی خودپنداره ضعیف و احساس یاس ممکن است بر فرد چیره شود.برای آشنایی با عوامل موثر بر خودپنداره منفی و مثبت کلیک کنید.

برای اینکه بدانید آیا کودک شما دچار اختلال پردازش حسی است نشانه هایی دیگری هم وجود دارد که در ادامه بیان می شود.

1-مشکلات هماهنگی

این مشکلات در فعالیت ها و مهارت های حرکتی درشت و ظریف به خوبی قابل لمس است. بعضی از این کودکان احتمال دارد به شکلی غیر عادی تعادل ضعیفی داشته باشند در حالی که برای برخی دیگر یادگیری و انجام کارهای جدیدی که نیاز به هماهنگی حرکتی دارد خیلی پیچیده است.

2-مشکلات رفتاری

کودکان دارای اختلال پردازش حسی ممکن است خیلی هیجانی تکانشی عمل کنند و رفتارهای بی دقتی زیادی از خود نشان دهند. آنها هر کاری را هر وقت دلشان می خواهد انجام می دهند و نمی دانند که در چه زمانی چه کاری بهتر است انجام شود به نوعی برنامه‌ریزی ندارند. برخی دیگر ممکن است هنگام مواجهه با سختی ها و چالش ها واکنش های مانند پرخاشگری یا انزوا و سرخوردگی از خود نشان دهند. اما تمام اختلالات رفتاری کودکان نشان از اختلال پردازش حسی نیست.

3-حساسیت کمتر یا بیش از حد طبیعی

این کودکان ممکن است خودشان را در رفتار هایی همچون تحریک پذیری یا عقب کشیدن هنگام لمس اجتناب از پوشیدن بعضی از لباس ها با خوردن بعضی از غذاها و واکنش های ترس به اشیایی مانند تاپ نشان دهند. هنگام بزرگسالی هم رفتارها با آنها می‌ماند و به شکل واکنش‌های عاطفی شدید اضطراب و پرخاشگری کودکان پدیدار می شود. بعضی از این کودکان واکنش های افراط و تفریط دارند و ممکن است که در شروع فعالیت به طور غیر عادی کاری را خیلی زیاد یا خیلی کم انجام دهد.

 

درمان اختلال پردازش حسی

افراد دچار اختلال پردازش حرفی مشکلات و نیازهای خاص و منحصر به فردی دارد. تشخیص صحیح و به موقع این مشکلات باعث می‌شود که بتوان درمانی مناسب را برای آنها اتخاذ کرد. در صورت عدم درمان مشکلات تا بزرگسالی ادامه پیدا میکند و بر زندگی فرد موقعیت شغلی و روابطش با دیگران تاثیر می گذارند. قدم اول درمان این است که بدانیم کدام حس است از حد طبیعی کمتر یا بیش از حد حساس است. برای درمان روانشناس در کنار برخی روش ها تغییراتی را هم در سبک زندگی کودک ایجاد می‌کند.

1-گفتار درمانی

گفتار درمانی به ارتقای مهارت های زبانی تقویت نحوه تلفظ و بهبود مدیریت مهارت های حرکتی دهانی کمک‌میکند. گفتاردرمانی همچنین باعث گسترش مهارت های ارتباطی می شود که به علت اختلال عملکرد شنوایی کاهش یافته اند.  در موارد حاد که کودکان می توانند صحبت کنند متخصص ممکن است از روش‌های مکمل و جایگزین استفاده کند. روش‌های مکمل و جایگزین نوعی ارتباطات غیرکلامی هستند که در آن برای کمک به ارتباط برقرار کردن از تصاویر نمادها تصاویر و وسایل الکترونیکی کمک گرفته می شود.

یکی دیگر از کارهایی که متخصصان انجام می دهد این است که به تدریج غذاهایی با بافتهای گوناگون را به رژیم کودک اضافه می‌کنند. کودکانی که دچار این اختلال هستند احتمالا از خوردن بعضی از غذاها به دلیل بافت خاصش و حسی که دارد اجتناب می کنند. همکاری نزدیک خانواده با گفتار درمانگر و سایر متخصصین کادر درمانی باعث می‌شود بهترین نتیجه ایجاد شود. برای آشنایی بیشتر با گفتار درمانی کلیک کنید.

2-کاردرمانی

یکی از مهمترین روشهای درمان برای کودکان اختلال پردازش حسی کاردرمانی است که موارد گوناگونی را در بر می‌گیرد. متخصصان این حرفه کارهایی برای بسط دامنه مهارت ها و علاقه مندی های کودک استفاده می‌کنند. آنها رژیم غذایی خاصی را استفاده می کنند تا بدن کودک بتواند حس های اصلی خود را تنظیم کند. همچنین در مورد واکنش های مناسب کودک به تحریکات حسی آموزش هایی داده می شود.  با توجه به مشکل ارتباطی این کودکان استفاده از داستان‌های اجتماعی هم بخشی از کارهای آموزشی متخصصان است. سبک های فرزندپروری خاصی هم برای مدیریت رفتار این کودکان به خانواده ها آموخته می شود تا نتیجه مورد نظر سریع به دست آید.

3-تغییر سبک زندگی

یکی از درمان های مکمل طب سوزنی است که باعث کاهش اختلال پردازش حسی می شود هر چند که تحقیقات علمی هنوز این گونه روش ها را ثابت نکردند. گاهی استفاده از روش ماساژ تحت نظارت یک متخصص می تواند مناسب باشد.

استفاده از هدفون های حذف صدا می تواند به تعدیل صداهای اضافی محیط کمک نماید. برای آنهایی که به لباسهای تنگ حساسیت دارند پوشیدن لباسهای گشاد گزینه خوبی است. کودکی که به بو حساسیت دارد همراه داشتن یک کیسه کوچک دارای مواد معطر یا پوشاندن بینی با یک دستمال دیگر راهکارهای مناسب هستند. کودک می تواند در مکان هایی که چراغ های پرنور دارند عینک آفتابی بزند. کودکانی که دچار حساسیت ضعیف نسبت به فضا و تعادل هستند استفاده از ورزش‌هایی مانند شنا اسب سواری و پریدن روی ترامپولین توصیه می شود.برای کسب آگاهی بیشتر از مشاوره کودک راهنمایی بخواهید.

 

سخن آخر

اختلال پردازش حسی می تواند کودکان را دچار مشکلات زیادی کند. گاهی این مشکلات به قدری جدی می شود که والدین در مقابل این کودکان احساس ضعف می کنند و فکر می کنند که دیگر درمانی برای فرزندشان وجود ندارد. مشاوره با درمانگران کودک و راهنمایی گرفتن از آنها می تواند به هر حال این مشکل تا حد زیادی کمک کند. برای دریافت مشاوره روانشناسی از حامی هنر زندگی کلیک کنید.