اسیدوز لاکتیک چیست؟ | درمان خانگی اسیدوز لاکتیک با روش کاربردی

اسیدوز لاکتیک به معنی بالا رفتن اسید لاکتیک در خون است. سطوح بالای اسید لاکتیک در خون منجر به هایپرلاکتاتمی و اسیدوز لاکتیک می شود. شرایط سلامتی خاص نیز می تواند خطر ابتلا به هیپرلاکتاتمی و اسیدوز لاکتیک در فرد را افزایش دهد. این ماده به تنفس سلولی، تولید گلوکز و سیگنال دهی مولکولی کمک می کند. برخلاف تصور اسید لاکتیک باعث درد عضلانی نمی شود. با این حال غلظت اسید لاکتیک در خون در طول ورزش افزایش می یابد.  نارسایی قلبی، شوک و عفونت های شدید نیز همچنین سطح اکسیژن خون را کاهش می دهند که به افزایش غلظت اسید لاکتیک در خون می انجامد و منجر به اسیدوز لاکتیک می شود. برای کسب آگاهی بیشتر از مشاوره تغذیه مشورت بخواهید.

 

اسیدلاکتیک چیست؟

اسید لاکتیک یک جزء حیاتی برای عملکرد صحیح بدن است. در حین ورزش غلظت آن افزایش می یابد اما باعث درد عضلانی نمی شود. اسید لاکتیک جزء جدایی ناپذیر عملکرد بدن بوده و صرفاً محصول جانبی ورزش نیست. اسید لاکتیک در سطح کلی بدن مورد استفاده قرار می گیرد. پزشکان پیش از این فکر می کردند که ماهیچه ها در صورت کمبود اکسیژن، اسید لاکتیک تولید می کنند.

منابع مورد اعتماد تحقیقاتی نشان داده است که این فرضیه نادرست است. تولید اسید لاکتیک کاملاً هوازی است. به این معنی که در طول تنفس طبیعی رخ می دهد. اسید لاکتیک نقش مهمی در عملکرد صحیح سلول ها، بافت ها و اندام ها داشته و به طور کلی سه کاربرد اصلی در بدن دارد.

1. منبع اصلی انرژی برای میتوکندری
2.  پیش ساز برای تولید گلوکز
3.  یک مولکول سیگنال

 

اسیدوز لاکتیک چیست؟

برخی از شرایط سلامتی می توانند تولید اسید لاکتیک را افزایش دهند یا توانایی بدن در پاکسازی لاکتات از خون را کاهش دهند که منجر به تجمع شدید لاکتات شده و پزشکان از آن به عنوان اسیدوز لاکتیک یاد می کنند. اسیدوزلاکتیک شکلی از اسیدوز متابولیک است که وقتی فرد اسید لاکتیک را بیش از حد تولید کند یا کمتر از حد نیاز استفاده کند و بدن او قادر به سازگاری با این تغییرات نباشد شروع به تولید شدن می کند.

تجمع اسید لاکتیک زمانی اتفاق می افتد که اکسیژن کافی در عضلات برای تجزیه گلوکز و گلیکوژن وجود نداشته باشد. به این متابولیسم بی هوازی می گویند. دو نوع اسید لاکتیک وجود دارد: L-lactate و D-lactate. بیشتر اشکال اسیدوز لاکتیک ناشی از L-لاکتات بیش از حد است. دو نوع اسیدوز لاکتیک وجود دارد، نوع A و نوع B:

اسیدوز لاکتیک نوع A در اثر هیپوپرفیوژن بافتی ناشی از هیپوولمی، نارسایی قلبی، سپسیس یا ایست قلبی ریوی ایجاد می شود. اسیدوز لاکتیک نوع B به دلیل اختلال در عملکرد سلولی و مناطق موضعی هیپوپرفیوژن بافتی ایجاد می شود. بروز اسیدوز لاکتیک دلایل زیادی دارد و اغلب قابل درمان است. اما اگر درمان نشود تهدید کننده زندگی می باشد.

علائم‌ اسیدوز لاکتیک

افراد مبتلا به اسیدوز لاکتیک گاهی در کبد و گاهی اوقات در کلیه‌ مشکلاتی دارند که نمی‌توانند اسید اضافی را از بدن خود خارج کنند. اگر اسید لاکتیک سریعتر از آنچه که بتوان آن را خارج کرد در بدن انباشته شود سطح اسیدیته در مایعات بدن مانند خون افزایش می یابد. این تجمع اسید باعث عدم تعادل در سطح pH بدن می شود که همیشه به جای اسیدی باید کمی قلیایی باشد.

علائم اسیدوز لاکتیک برای بسیاری از مشکلات سلامتی مشخص است. اگر هر یک از این علائم را تجربه کردید باید بلافاصله با پزشک خود تماس بگیرید. پزشک به تعیین علت اصلی کمک می کند. وجود چند علامت همزمان اسیدوز لاکتیک نشان دهنده یک وضعیت اورژانسی پزشکی می باشد:

1. تنفس خوشبو یا تنفس با بوی میوه (یک نشانه احتمالی از یک عارضه جدی دیابت ‌به نام کتواسیدوز)
2. گیجی و یرقان (زردی پوست یا سفیدی چشم)
3. مشکل در تنفس یا تنفس کم عمق و سریع، پوست خنک و لطیف
4. درد در شکم، حالت تهوع یا استفراغ
5. اسهال و سردرد، احساس سردرگمی و ضعف
6. خستگی مزمن، گرفتگی یا درد عضلانی، احساس کلی ناراحتی فیزیکی
7. کاهش اشتها، سردرد
8. ضربان قلب سریع

 

دلایل اسیدوز لاکتیک

گفته شد که اسیدوز لاکتیک زمانی اتفاق می‌افتد که بدن اسید لاکتیک بیش از حد تولید کند و نتواند آن را با سرعت کافی پردازش یا دفع کند. این وضعیت می تواند به سرعت رخ دهد و منجر به عوارض شدید می شود. اسیدوز لاکتیک اغلب یک عارضه تحت تاثیر سایر شرایط سلامتی است. طیف وسیعی از علل زمینه‌ای از جمله مسمومیت با مونوکسید کربن، وبا، مالاریا و خفگی. برخی از علل اسیدوز لاکتیک عبارتند از

1-بیماری ها

نارسایی قلبی و شرایطی مانند سکته قلبی و نارسایی احتقانی قلب ممکن است جریان خون و اکسیژن را در سراسر بدن کاهش دهد که خود به افزایش سطح اسید لاکتیک می انجامد.

2-آسیب کبدی و بیماری کلیوی

بر توانایی بدن برای حذف لاکتات از خون تأثیر می گذارد که می تواند منجر به افزایش سطح لاکتات خون شده و به عنوان هیپرلاکتاتمی شناخته می شود.  در برخی موارد هیپرلاکتاتمی به اسیدوز لاکتیک تبدیل می شود. هر کس که فکر می کند اسیدوز لاکتیک یا هیپرلاکتاتمی دارد باید فوراً با پزشک مشورت کند.

3-دیابت

دسته خاصی از داروهای خوراکی دیابت به نام بیگوانیدها باعث افزایش سطح اسید لاکتیک می شوند. متفورمین (گلوکوفاژ) یکی از این داروها است. این دارو برای درمان دیابت استفاده می شود و همچنین برای شرایط دیگر مانند نارسایی کلیوی نیز تجویز می شود.

متفورمین همچنین برای درمان تنبلی تخمدان یا سندرم تخمدان پلی کیستیک بدون برچسب استفاده می شود. در افراد مبتلا به دیابت اگر بیماری کلیوی نیز وجود داشته باشد اسیدوز لاکتیک شرایط بیشتر نگران کننده ای ایجاد می کند. اگر دیابت دارید و علائم اسیدوز لاکتیک را تجربه کردید فورا با اورژانس تماس بگیرید.

4-سندرم روده کوتاه و سرطان

در حالی که منابع معتبر برای اثبات این فرضیه نادر است برخی معتقدند افرادی که روده کوتاه دارند ممکن است تجمع اسید لاکتیک D را تجربه کنند که ناشی از رشد بیش از حد باکتری ها در روده کوچک است. افرادی که جراحی بای پس معده انجام داده اند نیز ممکن است به اسیدوز D-لاکتیک مبتلا شوند.

سلول های سرطانی نیز اسید لاکتیک تولید می کنند. این تجمع اسید لاکتیک با کاهش وزن و پیشرفت بیماری تسریع‌ می شود. هر نوع عفونت شدید ویروسی یا باکتریایی می تواند باعث سپسیس شود. افراد مبتلا به سپسیس افزایش اسید لاکتیک را تجربه می کنند که ناشی از کاهش جریان اکسیژن است.

5-مصرف برخی داروها

• برخی از داروها نیز می توانند باعث اسیدوز لاکتیک با منبع معتبر شوند. این داروها شامل متفورمین یک درمان خط اولی برای دیابت‌ و مهارکننده های نوکلئوزیدی رونوشت معکوس است که پزشکان برای درمان HIV تجویز می کنند.
• داروهای HIV مانند مهارکننده های نوکلئوزیدی (NRTI). رونوشت معکوس می توانند سطح اسید لاکتیک را افزایش دهند. آن ها همچنین باعث آسیب کبدی می شوند. این امر پردازش لاکتات را برای بدن دشوارتر می کند.
•  استفاده منظم و مکرر از استامینوفن (تیلنول) می تواند باعث اسیدوز لاکتیک شود حتی اگر در دوز صحیح مصرف شده باشد. به این دلیل است که می تواند باعث تجمع اسید پیروگلوتامیک در خون شود.

6-ورزش یا فعالیت بدنی شدید

نه اسید لاکتیک و نه لاکتات مسئول درد عضلانی یا احساس سوزش ناشی از ورزش نیستند. در واقع اسید لاکتیک منبع سوخت مهمی برای ماهیچه ها در حین ورزش از جمله عضلات قلب است. درد عضلانی پس از ورزش به دلیل ریز آسیب به عضلات رخ می دهد که نتیجه تجمع اسید لاکتیک در عضلات نیست.

خستگی و سوزش عضلانی یا سوزن سوزن شدن بدن در حین تمرین با شدت بالا ناشی از تجمع متابولیت های درون سلولی مانند فسفات معدنی و یون های هیدروژن است که عملکرد انقباضی عضله را مختل می کند. متابولیت‌های درون سلولی موادی هستند که در سلول‌ها وجود دارند که بدن هنگام تجزیه مواد شیمیایی در سیستم فرد آن‌ها را می‌سازد. اگر بدن شما اکسیژن کافی برای تجزیه گلوکز در خون را نداشته باشد باعث تهوع و ضعف خواهد شد.

7-الکلیسم مزمن

مصرف بیش از حد الکل در مدت زمان طولانی منجر به اسیدوز لاکتیک و کتواسیدوز الکلی می شود. کتواسیدوز الکلی اگر درمان نشود یک وضعیت بالقوه کشنده است اما می توان با هیدراتاسیون داخل وریدی (IV) و گلوکز با آن مبارزه کرد. الکل سطح فسفات را افزایش می دهد که بر کلیه ها تأثیر منفی می گذارد. این باعث می شود PH بدن اسیدی تر شود. اگر برای کاهش مصرف الکل با مشکل مواجه هستید کمک گرفتن از گروه های حمایتی سم زدایی از الکل می توانند موثر واقع شوند.

 

تشخیص اسیدوز لاکتیک

اسیدوز لاکتیک از طریق آزمایش خون ناشتا تشخیص داده می شود. پزشک از شما می خواهد که ۸ تا ۱۰ ساعت قبل از انجام آزمایش چیزی نخورید و ننوشید. همچنین به شما گفته می شود که سطح فعالیت خود را در ساعات منتهی به آزمون کاهش دهید. در طول آزمایش پزشک به شما بگوید که مشت خود را گره نکنید زیرا ممکن است سطح اسید را به طور مصنوعی افزایش دهد. بستن یک نوار الاستیک به دور بازو نیز همین نتیجه را خواهد داشت.

به این دلایل است که آزمایش خون اسیدوز لاکتیک گاهی با یافتن سیاهرگی در پشت دست به جای بازو انجام می شود. پزشک معمولاً آزمایش خون را برای بررسی سطوح لاکتات در خون انجام می دهد. اگر آزمایش‌ها اسیدوز لاکتیک را نشان دهند پزشک این بار برای تشخیص و درمان علت زمینه‌ای آن تلاش می‌کند. درمان اسیدوز به بدن این فرصت را می دهد تا اسید لاکتیک را به روش معمول دفع کند.

 

درمان اسیدوز لاکتیک

بهترین راه برای درمان اسیدوز لاکتیک درمان علت اصلی آن است. به همین دلیل درمان ها متفاوت خواهد بود. اسیدوز لاکتیک گاهی اوقات نشان دهنده یک اورژانس پزشکی است. نیاز به درمان علائم، صرف نظر از علت اصلی آن ها دارد. افزایش اکسیژن به بافت ها و دادن مایعات IV اغلب برای کاهش سطح اسید لاکتیک استفاده می شود.

اسیدوز لاکتیک ناشی از ورزش را می توان در خانه درمان کرد. توقف کاری که برای هیدراته شدن و استراحت انجام می دهید اغلب کمک می کند. نوشیدنی های ورزشی جایگزین الکترولیت‌ مانند Gatorade به هیدراتاسیون کمک می کند اما آب معمولا بهترین‌گزینه است.

 

پیشگیری از اسیدوز لاکتیک و درمان‌های خانگی

بر اساس علت اصلی اسیدوز لاکتیک درمان های اسیدوز لاکتیک اغلب منجر به بهبودی کامل می شود به خصوص اگر درمان فوری باشد. گاهی اوقات ممکن است نارسایی کلیه یا نارسایی تنفسی ایجاد شود که در صورت عدم درمان اسیدوز لاکتیک می تواند کشنده باشد. پیشگیری از اسیدوز لاکتیک نیز با علت بالقوه آن تعیین می شود. اگر دیابت HIV یا سرطان دارید وضعیت خود و داروهای مورد نیاز خود را با پزشک خود در میان بگذارید.

اسیدوز لاکتیک ناشی از ورزش را می توان با هیدراته ماندن و ایجاد دوره های استراحت طولانی بین جلسات ورزشی برای خود پیشگیری کرد. اجتناب از مصرف نادرست الکل بسیار مهم است. گزینه های توانبخشی و برنامه 12 مرحله ای ترک را با پزشک یا مشاور خود در میان بگذارید.

1-شروع تدریجی فعالیت بدنی

هنگامی که شروع به فعالیت می کنید بدن شما از اکسیژن برای تجزیه گلوکز برای انرژی استفاده می کند. در طول فعالیت ها ممکن است اکسیژن کافی برای تکمیل فرآیند در دسترس نباشد و چنانچه گفته شد به ریز آسیب های عضلانی منتهی می شود. بنابراین ماده ای به نام لاکتات ساخته می شود.

بدن شما این لاکتات را بدون استفاده از اکسیژن به انرژی تبدیل می کند. اما این لاکتات یا اسید لاکتیک سریع ‌تر از آن‌چه بتوانید آن را بسوزانید در جریان خون انباشته می شود. نقطه ای که اسید لاکتیک شروع به تجمع می کند "آستانه لاکتات" نامیده می شود.

بنابراین برای کاهش این آسیب ها هر برنامه ورزشی را به تدریج شروع کنید. از روی عادت به درازکشیدن روی کاناپه به سمت تلاش برای انجام دوی ماراتن ظرف یک هفته پیش نروید. با یک ورزش هوازی مانند دویدن یا پیاده روی سریع شروع کنید. می توانید سرعت و فاصله خود را به آرامی افزایش دهید. مقدار ورزش را هر هفته افزایش دهید تا بدن شما فشار را تحمل کند. این "آستانه لاکتات" شما را افزایش می دهد و احتمال ابتلا به اسیدوز لاکتیک را کاهش می دهد.

2-نوشیدن آب زیاد

مطمئن شوید که آب زیادی می نوشید. به خلاص شدن از شر اسید اضافی کمک می کند. رژیم غذایی متعادلی داشته باشید که شامل مقدار زیادی میوه، سبزیجات، غلات کامل و گوشت بدون چربی باشد. شب ها به اندازه کافی بخوابید و بین دوره های ورزشی به خود زمان بدهید تا ریکاوری کنید. مدت زمان آن بستگی به احساس شما دارد. برای کسب آگاهی بیشتر از مشاوره روانشناسی مشورت بخواهید.