- نویسنده : دکتر فرزاد طباطبایی
اختلالات طیف اوتیسم (ASD) یا بیماری درخودماندگی طیف وسیعی از اختلالات مغزی و روانپزشکی با منشا عصب شناختی و علائم اختلالات رفتاری بوده که مهم ترین ملاک تشخیصی آن نقص در رشد زبان و ناتوانی در برقرای ارتباط با دیگران میباشد. بسیار مهم است که والدین از علائم اوتیسم آگاه باشند تا هرچه سریعتر آن راشناسایی کرده و از خدمات درمانی برای سازگاری بیشتر کودک و افزایش مهارتهای ارتباطی او استفاده کنند. اوتیسم در بزرگسالی نیز میتواند مشکلات زیادی را برای فرد ایجاد نماید، بنابراین مداخله و درمان به موقع در کودکی بسیار مهم و ضروری است. در این مقاله به بررسی کامل اختلالات طیف اوتیسم میپردازیم.
اختلالات طیف اوتیسم
اوتیسم یا در خودماندگی، بیماری عصب شناختی است که با نشانههای نقص در ارتباط و گفتار تشخیص داده میشود. به دلیل طیف وسیعی از نشانهها و ناهنجاریها در کودکان مبتلا به آن اختلال طیف اوتیسم میگویند. بیماری درخودماندگی میتواند زندگی فرد را بسته به علائم به صورت خفیف تا شدید تحت تاثیر قرار دهد. شیوع اوتیسم در پسران حدود 5 تا 4 برابر دختران است. علائم اوتیسم در همان سه سال اول زندگی کودک قابل تشخیص میباشد اما با این حال در سنین 36-18 ماهگی بارزتر خواهد شد؛ چرا که نشانههای بارز اختلالات طیف اوتیسم تاخیر یا انحراف در رشد مهارتهای اجتماعی، شناختی و ارتباطات کلامی و غیر کلامی کودک است.
اینفوگرافیک اوتیسم
نشانه های اختلال اوتیسم
نشانههای زیر در کودکان مبتلا به اوتیسم یا بیماری درخودماندگی از خفیف تا شدید مشخص میشود. با توجه به شدت بیماری کودک تحت درمان و آموزش قرار میگیرد. برخی از این نشانهها عبارتند از:
_اجتناب از تماس چشمی و تماس فیزیکی با دیگران
_تمایل به تنهایی، عدم پاسخ به لبخند والدین پس از 6 ماهگی، داشتن ارتباط محدود و کم با اطرافیان، عدم تمایل به جواب دادن به صداها و دیگران و بی توجهی نسبت به محرکهای محیطی
_تکان خوردن، چرخیدن و انجام دیگر حرکات تکراری و رفتارهای کلیشه ای
_تاخیر در حرف زدن، صحبتهای تکراری با کلمات و عبارات کوتاه
_ناتوانی در بروز هیجانات و احساسات خود و فهم احساسات دیگران
_عدم انطباق با تغییرات کوچک در زندگی روزمره و تمایل به حفظ ثبات در موقعیتهای مختلف
_مشکلات جسمی مانند هماهنگی ضعیف بین اجزای بدن، کنترل ضعیف دست، مشکلات معده مانند یبوست
_پرخاشگری و امکان آسیب رساندن به خود و دیگری
علاوه بر نشانههای ذکر شده، والدین و متخصصان میتوانند با شناسایی نشانه های اولیه اوتیسم، هر چه زودتر برای درمان اقدام نمایند. برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه نشانه های اولیه اوتیسم کلیک کنید.
دلایل اختلال اوتیسم
علت قطعی اختلالات طیف اوتیسم مشخص نیست با این حال عوامل زیر را در بروز درخودماندگی موثر شناخته شده اند:
_ نقش عوامل ارثی یا ژنتیکی
_ صدمههای احتمالی پیش از تولد مانند اختلال در اکسیژن رسانی حین زایمان
_ افزایش حجم مغز در لوبهای پس سری، آهیانه، گیجگاهی
_ سطوح غیر طبیعی انتقال دهندههای دوپامین و سروتونین در مایع مغزی_ نخاعی
برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه اختلالات عصبی رشدی کلیک کنید.
علائم و نشانه های اوتیسم در سنین مختلف کودک
نشانههای اوتیسم در سنین مختلف کودک به شرح زیر میباشد:
1.کمتر از یک سال
اگر کودکتان مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم باشد، متوجه میشوید که در سن 1 سالگی ارتباط چشمی زیادی با شما برقرار نمیکند. همچنین در هنگم صدا زدن واکنشی نشان نداده و به لبخند اطرافیان پاسخی نمیدهد. توجهی به حضورتان ندارد و برای بغل کردن هیچ هیجانی از خود نشان نمیدهد. به طور واضح متوجه عدم تمایل او به تبادلات اجتماعی میشوید. بازیهای تکی و تنها بودن را به جمع و شلوغی ترجیح میدهد. ناتوانی در بیان هیجانات و حس کنجکاوی بسیار پایین، ترسهای عجیب از بعضی اشیا، آرامش بیش از حد یا ناآرامی فراوان نیز از علائم اوتیسم در سنین 1 سالگی است.
2. دو تا پنج سالگی
در سن 2 تا 5 سالگی کودک مبتلا به اوتیسم علاقهای به بازی با کودکان دیگر ندارد. توانایی و سرعت یادگیری کلمات در او بسیار کم بوده و حتی شاید از عبارات دو کلمهای هم استفاده نکند. بیشترین علائم اوتیسم در این سنین ظاهر میشوند.
3. سنین مدرسه
در سنین مدرسه و اواخر دوران کودکی، ناهنجاریهای رشدی خصوصا در استفاده از زبان و اختلالات ارتباطی مانند ناتوانی در بازی با همسالان خود و اختلالات اجتماعی مانند ناتوانی در برقراری ارتباط با بزرگترها، عدم درک دیگران و پافشاری بر عقاید و نظرات خود میتواند از نشانههای بیماری اوتیسم باشد.
تقسیم بندی اختلال طیف اوتیسم بر اساس میزان شدت
در جدیدترین نسخه راهنمای تشخیصی و آماری اختلالهای روانی (DSM-5) اختلال طیف اوتیسم از نظر شدت به 3 دسته تقسیم شده است که موارد زیر را شامل میشود:
1. درجه یک: نیازمند حمایت
افرادی که در طبقه بندی اختلال طیف اوتیسم به عنوان گروه درجه یک مشخص میشوند:
برای شروع روابط اجتماعی به طور واضحی مشکل دارند به طوری که اغلب هنگام دعوت دیگران برای ارتباط اجتماعی پاسخهای غیر معمولی میدهند و تلاشهای ناموفقی میکنند که اکثراً به شکست میانجامد. با این حال آنها معمولاً تمایلات اندکی برای تعاملات اجتماعی دارند و کارکرد بین فردیشان به طور کامل مختل نشده است.
برای مثال ممکن است تنها در مکالمات رو در رو مشکل داشته باشند اما در سایر روابط بتوانند عملکرد خود را در حد متوسط حفظ کنند. تلاش اوتیستیکهای درجه یک برای دوست یابی از جانب دیگران عجیب و غریب به نظر میرسد و اکثراً به شکست میانجامد. در نهایت این افراد به دلیل نقایص اجتماعی مذکور نیازمند کمک هستند و بدون حمایتهای درجا دچار محدودیتهای زیادی میشوند.
2. درجه دو: نیازمند حمایت قابل توجه
افرادی که از نظر شدت اختلال طیف اوتیسم نمره 2 دریافت میکنند نقایص قابل توجهی در ارتباطات کلامی و غیر کلامی دارند که حتی با وجود حمایت دیگران نیز کاملاً آشکار باقی میماند. این افراد معمولاً علایق محدودی دارند و در پاسخ به دیگران تنها از جملات ساده استفاده میکنند. هم چنین ارتباطات غیر کلامی آنها به طور واضحی عجیب و غریب به نظر میرسند.
3. درجه سه: نیازمند حمایت بسیار زیاد
گرفتن تشخیص درجه 3 برای اختلال طیف اوتیسم به معنای وجود نقایص عمده در ارتباطات کلامی و غیر کلامی است که منجر به اختلال شدید در عملکرد فرد میشوند. مشکلات این افراد در ارتباط اجتماعی در حدی است که بسیار کم برای تعامل با دیگران پیشقدم میشوند و دعوت دیگران برای رابطه را نیز اکثراً قبول نمیکنند. مثلاً فردی که دایره لغات قابل فهم کمی دارد به ندرت برای گفت و گو پیشقدم میشود و اگر درخواستی داشته باشد معمولاً از روشهای غیر معمول و غریبی برای ابراز خواستههای خود استفاده میکند. در این درجه والدین نقش بسیار مهمی دارند و ضروری است که حتما از کمک یک روانشناس بهرهمند شوند. برای آگاهی بیشتر در زمینه والدین کودکان اوتیستیک کلیک کنید.
عوامل خطرساز اختلال طیف اوتیسم
عوامل محیطی و زیستی مختلفی میتوانند در بروز این مشکل نقش داشته باشند که معمولاً در تعامل با یکدیگر عمل کرده و به این ترتیب شدت اختلال را نیز تحت تأثیر قرار میدهند. ما در ادامه به بررسی جداگانه عوامل خطرساز اختلال طیف اوتیسم پرداختهایم:
1. عوامل محیطی
سن بالای والدین، وزن پایین هنگام تولد و مواجهه با والپروات در دوران جنینی از جمله مهمترین عوامل محیطی هستند که خطر ابتلا به اختلال طیف اوتیسم را در افراد افزایش میدهند. البته توجه داشته باشید که این عوامل تنها فاکتورهای خطرساز هستند و به طور قطع بروز اوتیسم را تعیین نمیکنند.
2. عوامل زیستی
عوامل زیستی از جمله ژنتیک و فیزیولوژی بدن فرد نیز میتواند در ابتلا به اختلال طیف اوتیسم تأثیرگذار باشد. مطالعات انجام شده در این زمینه، نقش وراثت در بروز اوتیسم را بر اساس همگامی دوقلوهای همسان چیزی در حدود 37 تا 90 درصد تخمین میزنند. هم چنین تازه ترین پژوهشها نشان داده که در 15 درصد موارد اختلال طیف اوتیسم با یک جهش ژنتیکی همراه است.
میزان شیوع اختلال طیف اوتیسم
در مطالعات جدید میزان شیوع این اختلال در آمریکا و سایر کشورهای جهان چیزی در حدود 1 درصد گزارش شده است. هم چنین پژوهشها بیانگر این است که میزان ابتلای کودکان و بزرگسالان دچار اوتیسم مشابه یکدیگر است و باهم تفاوت چندانی ندارد.
تفاوتهای جنسیتی در میزان ابتلا به اوتیسم
جالب است بدانید که مطالعات همه گیر شناسی، شیوع اوتیسم در پسران را 4 برابر بیشتر از دختران گزارش میدهد. البته این مسئله میتواند به دلیل تظاهرات خفیفتر مشکلات ارتباطی و اجتماعی در دختران باشد که باعث میشود بسیاری از آنها به موقع تشخیص مناسب دریافت نکنند و به نوعی نادیده گرفته شوند. در نتیجه 4 برابر بودن آمار پسران در ابتلا به اوتیسم لزوماً به معنای وجود یک فاکتور جنسیتی مؤثر در بروز اختلال اوتیسم نیست و میتواند به محدودیتهای آماری و تشخیصی در این زمینه اشاره داشته باشد.
تفاوت اوتیسم با اختلالهای زبانی
اختلال زبانی نوع دیگری از اختلالات عصبی رشدی است که در دوران کودکی اتفاق میافتد. در برخی از انواع این اختلال، مشکلات ارتباطی و اجتماعی مختلفی اتفاق میافتند که نباید با اوتیسم اشتباه گرفته شوند. چراکه روند درمان متناسب با نوع تشخیصی که کودک دریافت میکند متفاوت خواهد بود. از جمله تفاوتهایی که متخصصان با کمک آنها این دو اختلال را از هم تفکیک میکنند میتوان به این مسئله اشاره کرد که در اختلالات زبانی ناهنجاریهای غیر کلامی و الگوهای تکراری رفتار، علایق و فعالیتها دیده نمیشود. برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه کودکان استثنایی کلیک کنید.
ازدواج افراد مبتلا به اوتیسم
بسیاری از افراد با این سؤال مواجه میشوند که آیا افراد مبتلا به اوتیسم قادر به تشکیل خانواده هستند؟ جواب این سؤال به سطح عملکرد و شدت اختلال فرد بستگی دارد. درواقع افرادی که دچار اوتیسم درجه یک هستند و با دریافت حمایت میتوانند سطح متوسطی از ارتباطات اجتماعی را تجربه کنند، نسبت به سایر افراد مبتلا به این مشکل از قابلیت بیشتری برای ازدواج کردن برخوردارند.
اما اوتیسم درجه دو و درجه سه در صورت ازدواج با مشکلات بسیار بیشتری رو به رو خواهد بود که اوضاع را برای دو طرف دشوار خواهد کرد. از همین رو بسیار اهمیت دارد که قبل از ازدواج با این افراد از ماهیت و شدت مشکل آنها اطلاع کافی داشته باشید و محدودیتهای پیش رو را با دید باز بررسی نمایید. توجه به این نکته نیز اهمیت دارد که بدانید ابتلا به اوتیسم لزوماً به معنای ناتوانی در تشکیل خانواده و ازدواج نیست و تنها وجود چالشهای بیشتر در این مسیر را به شما نشان میدهد. در نهایت اینکه این تصمیم به عوامل بسیار زیادی بستگی دارد و ضروری است که حتما با یک روانشناس مشورت نمایید.
تشخیص و روش های درمان اختلالات طیف اوتیسم
تشخیص و درمان اوتیسم بر عهده روانشناسان، روانپزشکان، متخصصین مغز و اعصاب، متخصصان رشد و آسیب شناسان گفتار و زبان است. هدف اصلی روشهای مختلف درمان، افزایش توان ارتباطی و مهارتهای زندگی روزمره، کاهش مشکلات رفتار مانند جرح خویشتن و پرخاشگری بیماران است. برای رسیدن به این اهداف روان درمانگر معمولا از روش شرطی سازی کنشی استفاده میکنند. برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه رفتاردرمانی کودکان اوتیسم کلیک کنید.
همچنین مراقبت از کودک اوتیسم، نگرانی و مشکلات زیادی برای والدین کودکان اوتیستیک به همراه دارد که در این صورت بهره مندی از خدمات مشاوره کودک اهمیت دارد. برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه مشاوره کودک کلیک کنید.
در موارد شدید بیماری، داروهای ضد روان پریشی در کاهش رفتارهای پرخاشگرانه فرد مبتلا به اوتیسم تجویز میشوند. برای کسب آگاهی بیشتر در زمینه درمان، توصیه میشود که مقاله درمان اوتیسم را مطالعه فرمایید.
درمان های جایگزین
از جمله درمان های جایگزین برای مدیریت اوتیسم می توان به موارد زیر اشاره کرد.
مصرف ویتامین با دوز بالا
آهن زدایی از بدن (chelation therapy) به معنای حذف فلزات از بدن.
درمان با اکسیژن پرفشار
تجویز ملاتونین برای کاهش مشکلات خواب
نوع تحقیقات درباره درمان های جایگزین برای اختلال اتیسم بسیار حساس و پیچیده هستند. انواعی از این درمان ها حتی می توانند عوارض جانبی خطرناک بر جای بگذارند. با توجه به این حساسیت ها و همچنین احتمال نتیجه بخش نبودن تحقیقات، بهتر است محققان و والدین کودکان مبتلا به اتیسم ابتدا میزان دریافت مزایای احتمالی را در برابر صرف هزینه های گزاف مالی برای امور تحقیقاتی در نظر بگیرند.
تأثیر رژیم غذایی بر اوتیسم
برای افراد مبتلا به اتیسم رژیم غذایی ویژه ای وجود ندارد اما پژوهشگران همچنان در حال بررسی تغییرات ممکن در رژیم غذایی هستند به امید اینکه بتوان با در پیش گرفتن تغذیه خاص علائم رفتاری مبتلایان را کاهش داده و به افزایش کیفیت زندگی آن ها کمک کرد.
آنچه در رژیم غذایی مبتلایان به اتیسم یک اصل پذیرفته شده است اجتتاب از مواد غذایی است که در آن ها از مواد افزودنی مصنوعی استفاده می شود. مواد غذایی که محتوای آن ها شامل مواد نگهدارنده و رنگ های شیمیایی و شیرین کننده های مصنوعی می شود باید از رژیم غذایی حذف شوند و با انواعی از مواد مغذی سالم و ارگانیک جایگزین شوند. غذاهای کامل و سالم مناسب برای مبتلایان به اتیسم می تواند شامل محتوای زیر باشد:
میوه ها و سبزیجات تازه
مرغ بدون پوست
ماهی و چربی های اشباع نشده
مقدار زیادی آب
یک رژیم غذایی عاری از گلوتن نیز پیشنهاد دیگری است که برخی مشاوران اتیسم در مورد محتوای تغذیه ای مبتلایان مطرح می کنند. گلوتن نوعی پروتئین است که در برخی مواد غذایی و غالبا در غلاتی مانند گندم و جو یافت می شود. از انجایی که گلوتن باعث بروز التهاب و سایر عوارض جانبی در بدن افراد خاصی مانند مبتلایان به ASD می شود حذف آن پیشنهاد شده است. با این حال تحقیقات ادامه دار بوده و تا کنون نتایج کاملا اطمینان بخشی در خصوص ارتباط بروز اتیسم و گلوتن و پروتئین دیگر به نام کازئین به دست نیامده است.
اوتیسم و ورزش
هرگونه تحرک و فعالیت بدنی که کودک مبتلا به اتیسم از انجام دادن آن لذت ببرد برای وضعیت او مناسب و مفید است. خود کودکان مبتلا گاهی در می یابند که برخی فعالیت ها و ورزش ها در کاهش ضعف و ناتوانی آن ها از جمله ناامیدی و ناکامی در رسیدن به برخی از مقاصد موثر واقع می شود. فعالیت هایی مانند پیاده روی و تفریح در زمین های بازی برای کودکان شرایط ایده آلی فراهم می کند که به رشد بهزیستی آن ها کمک می کند.
فعالیت و ورزش هایی که گیرنده های حسی و پوستی کودکان مبتلا بع اتیسم را تحریک کند بسیار مفید خواهد بود. ورزش هایی مانند شنا و یا قرار گرفتن بدن در آب برای ایندسته از کودکان که در پردازش داده های حسی از طریق گیرنده های حواس خود با دشواری روبرو هستند بسیار مفید خواهد بود.
اما اگر کودک با انجام فعالیت و ورزش هایی که تماس با او را می طلبد احساس ناراحتی کرد از اشکال دیگر بازی که به همان نسبت چالش برانگیز و در عین حال تقویت کننده هستند استفاده کنید. به طور مثال با حرکاتی مانند چرخش بازو، پرش های ستاره ای و سایر تمرین های مختص کودکان مبتلا به اتیسم بازی با آن ها را شروع کنید.
سلام یه دختر 3 ساله دارم که تشخیص اوتیسم گرفته واقعا ناراحتم از وقتی فهمیدم کلی غصه خوردم نمی دونم چرا باید بچه من همچین مشکلی داشته باشه توروخدا کمک کنید راهی برای درمان داره اوتیسم یا همیشه همینطوری میمونه؟؟؟؟؟؟؟؟!!!!!!!
سلام همانطور که در مقاله خواندید نشانه های اوتیسم می تواند خفیف تا شدید باشد. فرزندتان در هر طیفی که قرار بگیرند باز هم می توانند رشد کرده و زندگی شادی داشته باشند. هنوز دلایل و درمان اوتیسم به طور کامل مشخص نشده است. اما با استفاده از آموزه هایی می توان به این کودکان یاد داد که چگونه برای ورود به دنیای بزرگسالی آماده شوند. گاه این کودکان در برخی مهارت ها می توانند بهتر از دیگران عمل می کنند.